Læknablaðið - 15.11.1999, Blaðsíða 72

914
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Reynir Tómas Geirsson
Vísindasiðanefnd
Nýtt ferli sem ekki fór í besta farveg
í ágústhefti Læknablaðsins
var fjallað um þann ugglaust
einstæða atburð í Norðvestur-
Evrópu þegar Vísindasiða-
nefnd var fyrirvaralaust sett af
áður en starfstímabil hennar
var hálfnað og ný nefnd skip-
uð í staðinn. Með umfjöllun
blaðsins voru helstu efnisat-
riðum gerð allgóð skil, eink-
um í viðtali við fyrrverandi
nefndarmann, Einar Arnason,
prófessor. Sjónarmið land-
læknis komu einnig fram.
Astæða er til að benda lesend-
um blaðsins á að kynna sér
hvernig staðið er að skipan
vísindasiðanefnda í skandí-
navísku löndunum, og þá
einkum Danmörku. Ekki virð-
ist auðsætt hvort og með
hverjum hætti var sótt í fyrir-
myndir til nágrannalandanna,
þegar ákveðið var að gefa út
nýja reglugerð og breyta um
nefnd nú í sumar.
Frá siðaráði landlæknis
til vísindasiðanefndar
Ég var einn af þeim sem
sátu í Vísindasiðanefndinni og
var þar fulltrúi læknadeildar
Háskóla Islands. Afskipti mín
af þessum málum hófust fyrir
um 12 árum. Þá sat ég í
vísindanefnd læknadeildar
þegar fyrrverandi landlæknir
Höfundur er dr. med., FRCOG, pró-
fessor/forstöðulæknir, kvennadeild
Landspítalans, 101 Reykjavík. Símar:
560 1000/1180/1181; bréfsími: 560
1191; netfang: reynirg@rsp.is
Reynir Tómas Geirsson prófess-
or.
stofnaði siðaráð landlæknis-
embættisins. Ráð þetta var
hugsað sem sambland af
læknisfræðilegri siðanefnd
(medical ethics committee) og
nefnd sem átti að sinna ýms-
um kvörtunarmálum sem bár-
ust landlæknisembættinu.
Landlæknir bað allmarga og
ólíka aðila um tilnefningu í
ráðið og tók meðal annars upp
það nýnæmi að biðja Alþýðu-
sambandið um að skipa full-
trúa í nefndina, sem eins kon-
ar fulltrúa almennings í land-
inu. Þótt margt í þessum til-
lögum um siðaráðið væri
skynsamlegt þá fannst okkur í
vísindanefnd læknadeildar
annað ekki eins jákvætt, þar á
meðal tvö ólík verksvið henn-
ar og að nefndin hafði engan
bakhjarl í neins konar vinnu-
reglum, hvað þá opinberri
reglugerð eða lögum. Hún
hafði engin raunveruleg völd
eða opinbera stöðu. Á þeim
tíma var til siðanefnd á vegum
læknaráðs Landspítalans, sem
í sátu þrír eldri læknar sjúkra-
hússins. Þá bárust tiltöiulega
fá erindi til siðanefndar spítal-
ans og enn færri til siðaráðs-
ins. Innan fárra ára hafði sú
staða breyst til muna. Islensk-
ir læknar fóru í vaxandi mæli
að stunda nútímalegri rann-
sóknir og taka þátt í erlendum
samstarfsverkefnum, meðal
annars á vegum lyfjafyrir-
tækja. Við það kom í ljós að
siðanefnd spítalans uppfyllti
ekki þá staðla sem gert var ráð
fyrir í Evrópu um samsetn-
ingu og starf slíkra nefnda
(European Code of Good
Clinical Practice). Ég átti þátt
í því að læknaráð Landspítal-
ans breytti siðanefndinni, svo
hún samræmdist evrópskum
stöðlum sem óháð og þverfag-
leg nefnd. Fram til þess urðu
þeir sem vildu fá umfjöllun
slíkrar siðanefndar að snúa sér
til siðaráðs landlæknis, jafn-
vel þó það skorti lagagrunn.
Alltént var þó hægt að segja
að í siðaráðinu væru fulltrúar
margra aðila sem voru hver
öðrum óháðir, nægilega marg-
ir, fagfólk úr líf- og læknavís-
indum ásamt fulltrúum utan
þeirra fræðigreina. Með breyt-
ingum á siðanefndum stóru
spítalanna í Reykjavík og með
siðaráði landlæknisembættis-
ins komumst við nokkuð vel
áfram síðasta áratuginn, þar til
lög um réttindi sjúklinga voru
sett árið 1997. Þar var í 29.