Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1978, Blaðsíða 80

78
MYND 1
Ákveðnar stöðvar í heiladingli og miðheila
(hypothalamus) skynja magnið af T+ og
T:í í blóðinu og geta aukið það og minnkað,
með því að auka eða minnka TSH.
Minnki af einhverjum ástæðum T+ og Ts
í blóðinu, eykst framleiðslan á TSH (sé
heiladingullinn í lagi), þar til skjaldkirtill-
inn hefur tekið sig á og aukið magnið af
T+ og T3. Geti hann það ekki, er um primera
hypothyrosu að ræða.
Aukist af einhverjum ástæðum magnið
af T+ og T:s í blóði, minnkar framleiðslan
af TSH til þess að reyna að draga úr hinni
óeðlilega miklu framleiðslu skj aldkirtils-
ins. Slíkt ástand er við Basedow-sjúkdóm
(Graves-sjúkdóm) og fleiri.
Sé heiladingull skemmdur, (t.d. af æxli)
minnkar útskilnaður af TSH og þar með
af T+ og T:s. Þá er um að ræða sekundera
hypothyrosu.
Á töflu I sést að hægt er að mæla
skjaldkirtilsstai'fsemi með mörgu móti.
Hægt er að mæla sambandið milli miðheila
(hypothalamus) og heiladinguls og verða
því gerð nánari skil síðar.
TSH-stimulation
er gerð til að greina milli primerar og
sekunderar hypothyrosu.
Prófið er framkvæmt þannig, að gerð
er geislajoðupptaka, síðan gefið visst magn
af TSH í tiltekna daga og geislajoðupptaka
því næst endurtekin. Sé skj aldkirtillinn
sjúkur er upptakan venjuiega lág og
hækkar ekki við TSH-gjöfina. Sjúklingur-
inn hefur þá primera hypothyrosu.
Sé skjaldkirtillinn hins vegar heilbrigð-
ur, en vanti aðeins TSH til að geta starfað,
hækkar geislajoðupptakan við TSH-gjöfina,
sjúklingurinn hefur sekundera hypotyrosu.
Þetta próf er nú sjaldan gert. Það er tíma-
frekt, þarfnast tveggja skammta af geisla-
virku joði, er óþægilegt (sprautur) og gef-
ur minni upplýsingar en TSH mæling í
blóði.
T::-suppression
er annað próf, sem byggist á sambandi
skjaldkirtils og heiladinguls (mynd 1).
Aukið magn af T+ og T:; í blóði hefur lækk-
að eða stöðvað framleiðslu á TSH í heila-
dingli, en sú lækkun getur ekki stöðvað
framleiðslu skjaldkirtilsins á T+ og T3. Þess-
um sjúklingum er gefið T:: í inntöku, 100
microgrömm á dag í 5 daga og gerð geisla-
joðupptaka á undan og eftir. Normalt ætti
upptakan í skjaldkirtlinum að lækka um
50% eða meira. Hjá þessum sjúklingum
lækkar hún hins vegar ekki. Þetta próf er
ónauðsynlegt að gera, þegar thyrotoxicosa
hefur verið staðfest hjá sjúklingnum. Hins
vegar er rétt að gera það, þegar:
TAFLA I
MiELINGARSTAOUR MÆLING
HYPOTHALAMUS -HYPOFYSU TENGSL TRH- STIMULATION
HYPOFYSU-THYROID TENGSL t3 suppression TSH -STIMULATION TSH-ASSAY
13,I -UPPTAKA OG DREIFING í SKJALDKIRTLI D1I-UPPTAKA4 SKANN
MAGN AF HORMON í BLÓÐI TOTAL T4 FRÍTT T4 T3
BINDIGETA TBG - TBPA
BINDIGETA, ÓBEINT Tj-RESIN EÐA RBLK-UPPT NTR
ÁHRIF HORMÖNS Á LÍKAMANN BMR CHOLESTEROL REFLEX RELAXATION TÍMI