Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1978, Blaðsíða 55

53
Þorkell Bjarnason, Tómas Árni Jónasson, Óli Hjálmarsson
LOFTBLÖÐRURIRISTLI.
(Pneumatosis cystoides coli.)
Sextíu og fjögurra ára karlmaður var
innlagður á Landakotsspítala 1977 vegna
ristilóþæginda, sem reyndust stafa af loft-
blöðrum í ristli (pneumatosis cystoides
coli).
Hér á eftir er gerð grein fyrir sjúk-
dómi þessum, helstu mögulegum orsökum
og skýrt frá sjúklingnum og súrefnismeð-
ferð þeirri er hann fékk.
INNGANGUR, EINKENNI, GREINING.
Loftblöðrur í þörmum (pneumatosis cys-
toides intestinalis) er sjúkdómur, sem fyrst
var lýst af Du Vemoi á fyrri hluta 18. ald-
ar(-). Þótt sjúkdómurinn sé sjaldgæfur,
hefur yfir þúsund sjúklingum verið lýst(1).
Algengasti aldurinn er milli þrítugs og
fimmtugs, en hefur fundist á öllum aldri.
Sjúkdómur þessi einkennist af loftfyllt-
um blöðrum í vegg þarma ýmist undir
serosa laginu eða undir slímhúðinni. Blöðr-
ur þessar innihalda lyktarlaust, gerlasnautt
loft, eru þaktar ófullkomnu lagi af endothel
frumum að innan og eru misstórar, frá
nokkrum mm upp í nokkra cm í þvermál.
í garnaveggnum ber lítið á bólgufrumu-
iferð, þó stöku sinnum einstaka risafrum-
um.
Algengasta staðsetning sjúkdómsins er
í smágirni, þar næst í ristli og er lengd
svæðis frá 2 cm til metra. Sjaldgæfari stað-
setning er vélinda, magi, hengið, eitlar,
sigband lifrar, lifrar- og magaband, þind,
gallblaðra. leggöng og þvagblaðra. Fyrir
kemur að loftblöðrur undir serosa springa
og valda lofti í kviðarholi (pneumoperi-
toneum), en vanalega án lífhimnubólgu.
Stífla á görn er sialdgæf þótt stærstu
blcðrurnar geti þrengt verulega að holi
garnarinnar.
Sjúkdóminn má greina með röntgen-
rannsókn, ristilspeglun, kviðarholsskurði
eða krufningu.
Frá Röntgendeild, Lyfjadeild, Svæfingardeild
Röntgengreiningu var fyrst lýst árið
1946 ('•'). Loftblöðrur má oft greina á yfir-
litsmynd af kviðarholi og sjást þá blöðr-
ur sem fylgja þarmaveggnum eða eru í
klösum. Við skuggaefnisrannsókn sjást á-
valar, misstórar innbunganir í skuggaefnis-
súluna og svarandi til þeirra má sjá loft
á milli skuggaefnissúlunnar og ytri brún-
ar þarmaveggsins. Ef um stórar blöðrur er
að ræða, koma fram þrengsli á görn.
Við speglun á ristli sjást innbunganir,
sem geta líkst sepum (polypum) og er slím-
húðarþekja yfirleitt eðlileg að sjá, en loft-
ið á bak við getur breytt lit, svo að
verði grá-bláleitur og svipar að útliti
stundum til adenoma villosum. Blöðrurn-
ar eru stinnar átöku, en falla saman ef
stungið er á þeim. Fyrir kemur að blöðrur
þrengi svo að holi ristils, að speglun sé
ekki möguleg.
ORSAKIR.
Um orsakir þessa sjúkdóms er ennþá
margt óljóst, en í meiri hluta sjúklinganna
er sjúkdómurinn talinn fylgikvilli annars
sjúkdóms. Algengast er samband við sjúk-
dóma, sem orsaka stíflu í þörmum að hluta
(partial obstruction). Sársjúkdómur í
pylorus með stíflu hefur verið talið algeng-
ast. Stífla (mynd 1 A) er talin valda aukn-
um þrýstingi ofan við og þrýstist þá intra-
luminal loft í gegn um eðlilega slímhúð
eða rifur í slímhúðarlaginu inn í þarma-
vegginn. Þaðan fer loftið í gegnum þarma-
vegginn að serosa og síðan niður eftir
þarmaveggnum langa leið frá upprunalegu
stíflunni.
Önnur ástæða, sem talin er algeng, er
lungnaþemba (mynd 1 B). Þá er talið að
lungnablaðra rifni, með þeirri afleiðingu
að loft þrýstist meðfram berkjum og æð-
um inn í miðmæti og þaðan niður í retrc-
peritoneum og þá eftir henginu niður í
þarma.