Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1978, Blaðsíða 87

85
að Erlingur Þorsteinsson, læknir, varð
fyrstur til að nota aðgerðarsmásjá hér á
landi við heyrnarbætandi aðgerðir og ritaði
hann árin 1969 og 1972 um það í Lækna-
blaðið.
Það kom fljótt í ljós, að aðgerðarsmásjá
var mjög gagnleg við augnskurðlækningar.
Kom það gleggst í ljós við aðerðir á slysa-
sárum á glæru og við glæruígræðslur. Síð-
an hefur þróun innan augnlækninga beinst
að því að hanna aðgerðarsmásjár sérstak-
lega fyrir augnaðgerðir (mynd 1).
1. mynd: — Aðgerðarsmásjá á Landakots-
spítala, Zeiss OpMi 2.
Það er mjög mikilvægt, meðan verið er
að venjast smásjárskurðlækningum, að gera
sem flestar slíkar aðgerðir, til þess að fá
nægilega þjálfun. Yfirvinna þarf ýmsa
byrjunarörðugleika, aðlaga sig nýrri að-
gerðartækni og læra að samhæfa snerti-,
stöðu- og sjónskynjun við smásjármagn-
aðar hreyfingar á mjög litlu aðgerðarsvæði.
Þessir örðugleikar eru léttvægir saman-
borið við þá kosti, sem stækkunin veitir.
Árið 1961 kom fyrst fram tvöföld að-
gerðarsmásjá (double microscope), sem
gerði þeim, sem aðstoðaði, kleift að
fylgjast betur með aðgerðinni og veita
betri aðstoð. Með slíkri aðgerðarsmásjá get-
ur sá, sem aðstoðar, séð aðgerðarsvæðið í
sömu eða svipaðri stækkun og skurðlækn-
irinn, við þá þætti aðgerðarinnar, þar sem
slíkt er nauðsynlegt, þótt honum sé öðrum
þræði ætlað að fylgjast með því, sem er
utan við sjálft aðgerðarsvæðið. Þannig er
tvöfalda aðgerðarsmásjáin mjög nauðsyn-
leg til þjálfunar lækna í augnlækninga-
námi.
Að sjálfsögðu hefur þessi breyting á
aðgerðartækni leitt í ljós ýmis vandamál,
sem þurft hefur að yfirstíga og hefur þró-
unin á þessu sviði á undanförnum árum
miðað að því að leysa þau.
Við skulum líta á þau vandamál, sem
varða aðgerðarsmásjá og skurðáhöld ann-
ars vegar og aðgerðartækni hins vegar.
Smásjáin er fest á traustan stand, sem
ýmist er festur í loft skurðstofunnar, og er
sú festing álitin best, eða smásjáin er fest
á gólfstand. Þessar festingar þurfa að vera
sterkbyggðar, því að smásjáin verður að
vera fullkomlega stöðug við aðgerðina.
Skurðlæknirinn þarf að hafa stöðugt sæti
og góðar armstoðir. Best er að þetta séu
hlutir, sem sérstaklega hafa verið hann-
aðir til nota við smásjáraðgerðir á augum.
Fjarlægð þarf að vera þægileg á milli smá-
sjárinnar og skurðsviðsins og er best um
30 cm. Ef fjarlægðin er meiri verður vinnu-
aðstaðan óþægileg cg ekki ætti hún að
vera minni en 15 cm, til þess að nægilegt
svigrúm sé fyrir hendur og áhöld. Smá-
sjáin þarf að vera vel hreyfanleg og auð-
veld að stilla og best er að hafa þessar
hreyfingar rafstýrðar, einkum stillingu á
brennivídd, svo að augnlæknirinn þurfi
ekki að gera hlé á vinnu sinni til stillinga.
Einnig þarf sjálf smásjáin að vera lítil,
svo að hún skyggi síður á aðgerðarsvæðið,
þegar horft er framhjá henni. Venjulega
er best að hafa tífalda stækkun, stundum
getur verið þægilegra að hafa minni stækk-
un til að fá betra heildaryfirlit, en á hinn
bóginn þarf oft meiri stækkun við vissa
þætti aðgerðar. Best er að hafa rennistækk-
un (zoom), því að þá sér skurðlæknirinn
stöðugt svæðið, sem hann er að vinna við,
en einnig er oft notuð þrepstækkun. Á
nýrri gerðum af tvöföldum aðgerðarsmá-