Læknablaðið : fylgirit - 01.08.1978, Blaðsíða 19

17
Bjarni Jónsson
DISCOGRAPHIA LUMBALIS.
Verkur í mjóbaki er algengur, stundum
fylgir honum þjótaugarverkur. Eftir að
Mixter & Barr í Boston sýndu fram á, að
fótarverkurinn getur orsakast af því að
þófakjarni (nucleus pulposus) þrýstist inn í
mænugang gegnum rifu á trefjabaug (annu-
lus fibrosus) og þrýstir á taug, þá fóru
margir að halda að vandinn væri leystur,
að með aðgerð á hryggþófa mætti lækna
bæði verk í baki og fæti. Því miður er
málið ekki svo einfalt.
„The underlying cause of low back pain
is still not knovvn“, sagði Hirsch:i 1959 og
má vera að aldrei sé ein orsök að verki,
heldur samspil margra. Þetta er algengur
kvilli. í Svíþjóð var gerð athugun á 2000
manns og höfðu 65 af hundraði bakverk.
Enginn munur var þar á erfiðismönnum
og hinum, sem stunduðu léttari störf
(Hirsch3)
Nachemson & Morris13 telja nægar stoð-
ir renna undir þá skoðun, að verkir í
mjóbaki og þjótaug stafi oftast af breyting-
um í neðstu hryggþófum. Þó hrörnunar-
breytingar verði í öllum hryggþófum þá
komi verkir aðeins þar, sem mest mæðir
á. Þeir mældu þrýsting í neðstu þófun-
um og fundu meðal annars, að ef hryggjar-
liðir voru festir saman að aftan (posterior
fusion) var þrýstingur í þófunum á milli
þeirra eftir festinguna, ennþá 70 af hundr-
aði af því sem vera ætti, án festingar og
er það hugsanleg skýring á því, að ekki
lagast bakverkir alltaf við festingu þó um
þófahrörnun sé að ræða.
Sé þrýstingur aukinn i hryggþófa með
því að dæla vökva inn í kjarnann,
má stundum framkalla mjóbaksverk
(Hirsch43), ef hrörnunarbreytingar eru í
kjarnanum og getur það með öðru bent
á, að bakverkur eigi oft eða oftast nær
upptök sín í hryggþófa. Ef trefjabaugur er
brostinn og hluti kjarnans kominn inn í
mænugang, getur líka komið þjótaugar-
verkur við innspýtinguna.
Nú liggur í augum uppi, að þrýstingur á
taug getur eða hlýtur að valda verkjum,
sem svara til taugasvæðisins, en hvort
þrýstingur á aðra hluti í mænugangi gætu
orsakað líkan verk var ekki vitað. Fyrir
því gerðu Smyth & Wright10 tilraunir á
37 sjúklingum, sem þeir skáru vegna rót-
arverkja. Eftir að hafa létt af þrýstingi á
taugina þræddu þeir þráðarlykkju undir
hana og tóku báða enda út um sárið. Eins
lögðu þeir lykkju í trefjarbaug, gulband,
hryggtindaband og mænubast og fóru eins
með endana. Þegar fótaverkurinn var horf-
inn, og það var oftast fljótlega eftir aðgerð,
toguðu þeir í lykkjurnar. Þegar togað var
í taugina kom ætið sár fótaverkur eins og
verið hafði. Þegar togað var í trefjabaug
kom bakverkur, en tog í hinar lykkjurnar
þrjár gaf ekki verki.
Sýnist af þessu, að fótarverkur komi fyrir
þrýsting á taug, en bakverkur vegna þrýst-
ings á trefjabaug. En í þófakjarna eiga
engir verkir upptök, því hann er tauga-
laus (Hirsch4). Er þetta haft fyrir sann-
indi hjá flestum ef ekki öllum, sem fást
við aðgerðir á hrygg.
Þjótaugarverkur orsakast væntanlega æ-
tíð af þrýstingi á taugarót og oftast nær er
um að kenna þófakjarna, sem hefur brotist
inn í mænugang. En fleira getur valdið
þrýstingnum.
Hjá 842 sjúklingum fann Macnab11 að
ekki var um að ræða hryggþófahlaup (disc
herniation) í mænugangi hjá 68 þeirra
— 8 af hundraði — sem allir höfðu ótvíræð
einkenni um rótarþrýsting.
Hjá 50 af þessum sjúklingum fundust
aðrar ástæður fyrir rótarþrýstingnum:
1) Ögn úr þófakjarna hafði ýtst út í