Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Qupperneq 21

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
19
I.IÐAN KOLKS SEM BIÐUR EFTIR
hjartaskurðaðoerð
Lovísa Baldursdóttir, hjúkrunarframkvæmdastjóri á
Landspítala, op Helga Jónsdóttir, lektor í námsbraut í
hjúkrunarfræði,
Margt bendir til þess að líðan fólks sem bíður eftir
hjartaskurðaðgerð á íslandi sé ekki góð. Á árunum 1987-
1989 voru tekin óformleg viðtöl við 200 hjartaskurð-
sjúklinga meðan þeir dvöldu á Landspítalanum eftir
aðgerð. Meðal þess sem sjúklingar tjáðu sig um var það
hversu erfitt væri að bíða eftir kalli í aðgerð. Byggt á þeim
niðurstöðum var ákveðið að gera könnun á líðan fólks
sem bíður eftir hjartaskurðaðgerð. Ekki eru fyrir hendi
upplýsingar erlendis frá sem eru fyllilega sambærilegar
við íslenskar aðstæður. Við núverandi aðstæður er erfitt
að stytta biðtíma fólks eftir hjartaskurðaðgerð á íslandi, en
hann má líklega gera bærilegri á ýmsan hátt. Eftirfarandi
rannsóknaspurningar voru settar fram:
A. Hvemig eru félagslegar aðstæður fólks sem bíður
eftir hjartaskurðaðgerð?
B. Hvernig er líkamleg h'ðan fólks sem bíður eftir
hjartaskurðaðgerð?
C. Hvemig er andleg líðan fólks sem bíður eftir
hjartaskurðaðgerð?
D. Hvaða óskir og þarfir hefur fólk sem bíður eftir
hjartaskurðaðgerð fyrir þjónustu, stuðning og
upplýsingar?
Mælitæki rannsóknarinnar er póstlagður spurningalisti
sem þróaður var af höfundum ásamt Arnóri
Guðmundssyni þjóðfélagsfræðingi. Eftir að spurninga-
listinn hafði verið forprófaður var hann sendur tvisvar
sinnum, með 10 mánaða millibili, til allra sem voru á
biðlista fyrir kransæðaaðgerð á ákveðnum degi í hvort
skipti (N=73). Endurkomutíðni er 83%. Rannsóknin
náði ekki til veikustu sjúklinganna á biðlistanum, þar sem p q
þeir hafa forgang og komast oftast í aðgerð innan tveggja c ^
vikna. Meðalaldur þátttakenda er 62 ár, 74% karlar og
26% konur.
Niðurstöður sýna að rúmlega 90% þátttakenda telja að
hjartasjúkdómur þeirra hafi áhrif á vinnu þeirra og daglegt
líf. Algengustu einkenni vanlíðunar eru þreyta (72%),
mæði (46%), hjartverkur (38%) og breytingar á skapi
(35%). Tæpur helmingur þátttakenda (44%) er ekki við
störf og svipað hlutfall telur sjúkdóm hafa slæm áhrif á
fjárhag. Mun stærra hlutfall eða 76% geta um áhyggjur af
fjárhag, þar af 22% um miklar áhyggjur. Mikill meirihluti
telur veikindin hafa veruleg áhrif á h'ðan maka eða nánasta
aðstandanda, einkum á andlega líðan (80%).
Upplýsingar sem þátttakendur telja sig hafa fengið á
biðtíma er takmarkaður. Lftið hlutfall þeirra hefur fengið
upplýsingar um kynlíf, streitu, aðgerð, endurhæfingu,
þjálfun og hreyfingu. Hins vegar eru þetta atriði sem
virðast mikilvæg. Þannig telja 87% þátttakenda sig finna
fyrir streitu en einungis 12% þeirra höfðu fengið
upplýsingar þar að lútandi. Á sama hátt veit rúntlega
helmingur svarenda ekki eða er óöruggur með hvað hann
má reyna á sig. Þátttakendur eru ekki trúaðir á að
hjúkrunarfræðingar eða læknar geti gert mikið til að bæta
líðan þeirra á biðtíma. Tæpur helmingur (42%) var óviss
um hvað hægt væri að gera, 17% töldu að þeir gætu
ekkert gert og 41 % að þessir aðilar gætu gert eitthvað.
Þrátt fyrir að þátttakendur séu vantrúaðir á að
heilbrigðisstéttir geti hjálpað til við að bæta líðan þeirra,
telja rannsakendur að þörf fyrir hjúkrun sé mikil á
biðtíma. Má þar einkum nefna ráðgjöf og stuðning.
Oryggi stuttrar rúmlegu eftir hjartaþræðingu.
Hrund Sch. Thorsteinsson, Sigurlaug Magnúsdóttir.
Hjúkrunarfræðshtdeild og hjartadeild, Landspítalans.
Megintilgangur rannsóknarinnar var að kanna hvort unnt
vani að stytta rúmlegu og þar með sjúkrahúsdvöl eftir
hjartaþræðingu, án þess að auka líkur á líkamlegum
fýlgikvillum eða andlegri vanlíðan. Gerður var
samanburður á áhrifum 24 klst. rúmlegu eftir
hjartaþræðingu annars vegar og 6 klst. rúmlegu hins
vegar. Urtakið var 109 einstaklingar, sem fóru í
hjartaþræðingu á Landspítalanum, og höfðu ekki aukna
áhættu varðandi fylgikvilla hjartaþræðingar. Hending var
látin ráða hvort beitt var hefðbundinni 24 klst. rúmlegu
(59 einstaklingar, hópur I) eða 6 klst. legu, fótavist í 2
klst. og síðan útskrift (50 einstaklingar, hópur II).
Meðferð fyrir og í hjartaþræðingu var sambærileg hjá
báðum hópunum.
Meðalaldur einstaklinga í hópi I var 56,6 ár (SD 7,8), en
59,2 ár (SD 6,0) í hópi II (p=0.06) Meðallengd
skyggnhima var 4,8 mín. (SD 2,9) hjá hópi I, en 5,5 min
(SD 4,3) hjá hópi II (p=0.70).
Einstaklingamir voru ýmist þræddir með French <6 eða 7
þræðingarleggjum og sliður var notað í 50 % tilfella.
Nokkuð fleiri í hópi II voru þræddir með F-7
þræðingarlegg, eða 42% en 36,5% í hópi I. Stærð
þræðingarleggja hafði ekki áhrif á mar í nára viku eftir
þræðingu (p=0.71).
Engir alvarlegir fylgikvillar komu fram í hjartaþræðingu.
Fylgikvillar strax aö lokinni þræömgu voru qaldgætir. Af
109 einstaklingum fékk einn blæðingu strax eftir É 10
þræðmgu, fimm fundu fyrir dofa 1 fæti og emn kulda í fæti.
Einn einstaklingur þurfti á endurinnlögn að halda innan
tveggja sólarhringa frá hjartaþræðingu, vegna yfirliðs.
Ríflega 90% þeirra sem fóru í hjartaþræðingu höfðu náð
fiillri virkni viku síðar.
Síðkomnir fylgikvillar hjartaþræðingar reyndust afar fatíðir
að mari í nára (>5 cm) undanskildu. Þegar borin var saman
tiðni mars í nára hjá einstaklingum í hópi I við hóp II
reyndist hún eftirfarandi: mar í nára 8 klst. eftir þræðingu
1,7% á móti 4,0%; mar 24 klst. eftir þræðingu 12,0% i
samanburði við 8,5%; mar viku eflir þræöingu 20,3% á
móti 40,0% (p=0.02). Aldrei þurfti neina sérstaka meðferð
vegna mars.
Tveir sjúklingar (4%) sem tilheyrðu hópi II gátu ekki
útskrifást á tilskyldum tima (þ.e. 8 klst. eftir þræðingu)
vegna blæðingar í nára.
Nokkuð bar á kvíða, áhyggjum, og óróleika fyrir
hjartaþræðingu, en hjá langflestum batnaði andleg hðan
strax að lokinni þræðingu Ekki virðist munur milli
hópanna hvað þetta varðar, en úrvinnsht gagna er ekki að
fiilht lokið.
Fyrstu niðurstöður gefá til kynna að stutt rúmlega og
sjúkrahúsdvöl að lokinni fyrirfram ákveðinni
hjartaþræðingu er öruggur og hagkvæmur kostur fy.ir
valinn hóp sjúklinga. Þessar niðurstöður eru í samrartni við
erlendar rannsóknir.