Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Síða 93

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
83
banvænar eitranir af völdum áfengis
OG LYFJA Á ÍSLANDI 1974-1993.
Jakob Krisdnsson, Hildigunnur Hlíöar. Rannsóknastofa
í lyfjafræði, Háskóla íslands.
Veggspjaldiö sýnir yfirlit yfir dauösföll af völdum
áfengis og lyfja, sem rannsökuö voru á Rannsóknastofu
í lyfjafræöi viö Háskóla íslands á tímabilinu 1974-1993.
Af 413 einstaklingum, sem létust af völdum eitrunar á
tímabilinu höföu 274 (66,3%) látíst vegna töku áfengis
og/eöa lyfja. Voru það 154 karlar (meöalaldur 46,1 ár)
og 120 konur (meöalaldur 50,1 ár). Flestar eitranir (162
talsins) urðu vegna þess að áfengi (etanól) og lyf eöa
tvö eöa fleiri lyf höföu veriö tekin samtímis. Áfengi
kom við sögu í 186 tilvikum og var talið á einhvem
hátt meðvirkandi í 153 tilvikum. Fjöm'u og níu
dauðsfÖU urðu vegna áfengiseitrunar eingöngu og 104
dauösföU vegna töku áfengis og lyfja. Var þá oftast um
aö ræða benzódíazepínsambönd, barbitúrsýrusambönd
eöa geödeyföarlyf.
Lyf, sem oftast komu viö sögu eitrana á n'mabilinu
voru benzódíazepínsambönd (86 dauðsföll), geödeyföar-
lyf (79 dauösfoll), barbitúrsýrusambönd (56 dauðsföll)
og fentíazínlyf (29 dauðsföll). Enda þótt benzódíazepín-
sambönd hafi komiö fyrir oftast allra lyfja var aöeins
hægt að rekja tvö dauösföll til töku þeirra eingöngu.
Talsverðar breytingar urðu á tegundum eitrana eftir
árum. Þannig fækkaöi barbitúrsýrueitrunum mjög á
n'mabilinu en eitrunum af völdum fenn'azínsambanda
fjölgaði. Breytingar uröu einnig á u'ðni eitrana af
völdum benzódíazepínsambanda og geðdeyfðarlyfja.
Hlutdeild áfengis hélst hins vegar því sem næst óbreytt
allt n'mabiliö.
í nokkrum tilvikum var greinilegur munur á
tegundum eitrana milli kynja. Áfengi kom þannig oftar
við sögu eitrana hjá körlum en konum. Á hinn bóginn
voru eitranir af völdum geödeyfðarlyfja mun algengari
meðal kvenna en karla.
Ólögleg ávana- og fikniefni komu komu viö sögu
í 4 tilvikum. Eitt þessara dauðsfalla var af völdum
kókaíneitrunar. I hinum þremur fúndust amfetamín og
kannabis, en í of litlu magni til þess aö hafa verið meö-
virkandi.
Rannsóknir á flúorþoli íslensku
SAUÐKINDARINNAR
Jakob Kristinsson11, Þorkell Jóhannesson", Eggert
Gunnarsson21, Páll A. Pálsson21, Höröur Þormar”.
Rannsóknastofu í lyfjafræði, Hákóla íslands1’,
Tilraunastöð Háskólans í meinafræöi að Keldum21 og
IÖntæknistofnun íslands31.
Tilgangur þessara rannsókna var aö kanna flúorþol
íslenskra sauökinda.
Algengustu einkenni síðkominnar flúoreitrunar í
sauðfé eru talin vera gaddur. Önnur en sjaldgæfari
einkenni eru útvöxtur á beinum (exostosis). Enda þórt
gaddur tengist öðru fremur eldgosum, veröur hans einnig
van í nokkrum mæli á öðrum n'mum. Er þaö athyglis-
vert, þegar tekið er tillit til þess aö flúor er víöast hvar
í mjög litlu magni í vami og jurtum hér á landi.
Til þess að ganga úr skugga um hven samhengi
kunni að vera á milli flúortekju og bráðra og síö-
kominna einkenna um flúoreitrun var 12 kindum á 1. ári
gefið tiltekið magn af flúor um munn í formi natríum-
flúoriös í lausn fimm daga vikunnar í 26 vikur. Var
þeim skipt í 3 jafnstóra hópa og fékk fyTSti hópurinn 5
mg/kg, annar 10 mg/kg og sá þriöji 15 mg/kg af
flúoríöi (F). Sem viömiðunarhópur voru notaðar 4
kindur, sem ekki var gefið flúoríö, en voru fóðraöar og
meöhöndlaöar aö öllu leyti eins og hinar. Vikulega var
féö skoðað og vegiö og blóösýni tekin til ákvöröunar á
F, Ca**, Mg**, hemóglóbíni, hematókrít, GGT, bili-
nibíni, glúkósu og kreatíníni. Að tilraun lokinni var
fénu slátrað og gerö á því meinafræöileg rannsókn.
í upphafi tilraunar komu ffam bráð einkenni um
flúoreitrun f þeim hópum, sem mest fengu af flúoríöi
(10 mg/kg og 15 mg/kg). Var þaö einkum slappleiki,
lystarleysi og skita. Þegar á leið tilraunina dró verulega
úr þessum einkennum. Engu að síöur þrifust þessar
kindur mun ver en hinar og voru léttari en viðmiöunar-
hópurinn við lok tilraunar. Var munur þessi marktækur
(P<0,05, analysis of variance). Engra annarra
síðkominna einkenna um flúoreitrun varð vart, þ.e.
hvorki sást gaddur né útvextir á beinum við krufningu.
Enginn marktækur munur var heldur á niöurstöðutölum
blóðmeinaffæðilegra og meinéfnaffæöilegra rannsókna,
öðrum en þétmi flúoríðs í blóði. Línulegt samband var
í lok tilraunar milli skammta annars vegar og þétmi
flúoríðs í blóði og kjálkum hins vegar. Þétmi flúoríös
í blóði og kjálkum þeirra kinda, sem fengu 10 eða 15
mg/kg af flúoríöi var í öllum tilvikum hærri en í fé,
sem gengiö haföi í nágrenni álversins í Straumsvik
sumarið 1989. Tæpur þriöjungur þeirra síðamefndu var
þó meö gadd.
Meginniöurstaða þessarar tilraunar er því sú, aö
gaddur sé ekki nauösynlegt einkenni um síÖkomna
(langvarandi) flúoreitrun.