Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Blaðsíða 65

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
59
STÖÐLUÐ AÐGERÐARLÝSING FYRIR
HNÉLIÐSPEGLANIR
Yigjfs Þórisdóuir, Brynjólfur Jónsson, Ingibjörg Richlcr*
Stcfán Carlsson, Brynjólfur Mogenscn**
Bæklunarlækningu- og Tölvudeild* Borgarspílalans,
Læknadcild** Háskóla íslands
Inngangur: Liðspcglunarlækninni cr bcitl f sívaxandi mæli
91 að greina og lækna sjúkdóma og ávcrka f ýmsum liðum.
Lðspcglun á hné er |xí algengust. Á síðuslu árum hala átl
■^r slað svo miklar framfarir í grciningu og meðfcrð mcð
liðspcgli og liðspcglunaráhöldum. Fram til þcssa hafa
'erið skrifaðar hefðbundar aðgcrðarlýsingar lyrir
liðspcglanir hérlcndis. I. janúar I994\artckið í notkun á
Borgarspílala scrhannað lölvutækl cyðublað fyrir
nncliðspeglanir. Þctta cyðublað hcfur að meslu komið í
stað hcfðbundinnar aðgcrðarlýsingar á Borgarspílalu og nú
síðast á Landakotsspítula. Eyðublaðið gcl ur mogulcika á
nákvæmri skráningu á á\crka-, sjúkdóms- og aðgcrðar-
lý’singu. Endanlcgt markmið slfkrar skráningar cr að auka
gæði þjónuslunnar. Tilgangur rannsóknannnar \ar að
kanna hvcrnig til hclur lckisl lyrslu 10 mánuðina scm
skráningin hcfur \cnð í nolkun.
Efniviður: Gcrð \ar löl\ uleil á öllum cyðubloðunum scm
búið \ ar að tölvufæru lyrslu 10 mánuði ársins
Niðurstiiður: Á lyrslu 10 mánuðum ársins \ar búið að
lölvufæru 204 hncliðspcglanir á 198 sjúklingum. Karlar
'öru 129 cn konur 69. Karlar voru að mcðaltali 34,6 ára
(11-69), miðgildi 33 ár og konurnar voru 33,8 ára að aldri
(13-82), miðgildi 28 ár. Hægra hnc \ar spcglað 107
sinnum cn það vinstra 97 sinnum. Fyrir aðgcrð var
grunurum 103 innn liðþófanlur og 17 ytri. Slitbrcy lingar
'°ru taldar \cra til staðar hjá 16 og 21 lalinn hafa Ircmra
krossbandsslil l'yrir liðspeglun. Aðrar greiningar uiru
sjaldgælari. Eflir aðgcrð rcyndust 80 hafa innri
liðþiífarifu cn 23 ylri. Slilbrcylingar fundust hjá 43, 27
voru mcð krossbandsáverka og 23 með liðþelsbólgu.
Aðrir sjúkdcSmar cða ávcrkar komu sjaldnar fyrir. í 91
lilvika \ ar að uuki gcrð liðþófalaka. Flcstar aðgcrðirnar
\oru gcrðar í svæfingu cða 176, 26 voru gcrður í spinul
dcyl'ingu, 1 í cpidural dcyfingu og cin f staðdcyfingu. 110
liðspcglanir voni gcrðará2l -40 mínútum, 57áinnan við
20 mínútum, 26 á 41 - 60 mínútum og í 11 tilvikum tók
aðgcrðin mcira en 61 mínútu. Aðgerðarlýsingar voru
skrifaðar 39 sinnum lil viðbiitar sloðluðu skráningunni.
Eltir aðgcrð lóru 168 sjúklingar hcim samdægurs, 33
daginn cllir og 3 síðar. Aukavcrkanir voru cngar.
Umræða: Rcynslan af fyrstu 204 skráningunum cr mjög
ják\æð. Það kom nokkuð á óvart h\crsu margar
aðgcrðarlýsingar voru skrilaðar til viðbótar \ ið stiiðluðu
skráninguna cða alls 39. Þcgar að \ar gáð kom í ljós að
hcfðbundnar aðgerðarlýsingar voni oft skrifaðar samhliða
þcgar liðspcglun lciddi í ljós margþætt sjúkdóms- cða
ávcrkamynstur. Svo virúst einnig scm cyðublaðið hafði
ckki vcrið kynnt nægilega lyrir nýjum suuískröftum og
\ iðkomandi því gcrl hefðbundna aðgcrðarlýsingu að auki.
fhaldsscmi cr líkast til einnig nokkuð ríkjandi. Þcgar á
heildina cr litið cr þróunin það jákvæð að ákvcðið \ar að
þróa slaðlaðar aðgcrðarlýsingar fyrir llciri tcgundir
aðgcrða.
Ályktun: Scrhannað eyðublað fyrir liðspcglanir á hnc
gcf'ur mögulcika á nák\æmri ávcrka-, sjúkdóms- og
aðgerðarlýsingu. Við teljum að þessi aðferð auki
nákvæmni, auðvcldi gæðacftirlil og bæti þjónustu.
E 89
£ERLISRANNSÓKN á GANGSETINGU
EÆÐINGAR með PROSTAGLANDINI. E 90
GuOrún B. Sigurbjörnsdóttir1, Reynir T. Geirssont,
°g Magna F. Birnir2, Kvennadeild' og
Hjúkrunarfræösludeild2, Landspítalanum, 101 Reykjavík.
Ltðni inngripa (sogklukku-, tangar- og keisarafæöinga) er
mun hærri hjá konum þar sem fæöing hefur verið sett af
stað. Fæst fagfólk er til staðar að nóttu til og markmið
hagkvæmrar þjónustu er að fæðingar eftir gangsetningu
eigi sér síður stað utan dag- eða kvöldvakta virka daga.
Gerð var ferlisrannsókn til að bæta þekkingu á
pamgangi prostaglandin-gangsetninga við fæðingar, en
jafnframt þróa og auka gæði þeirrar þjónustu sem veitt er
J^þnum sem koma í gangsetningu á kvennadeild.
vinnutilgátur voru að misræmi væri milli markmiðs
Pjonustu og útkomu og að þetta mætti bæta með þvf að
stJorna gangsetningum betur.
Rannsóknin var í tveim hlutum. Fyrri hluti (1991)
Var afturvirk könnun á tfmasetningu prostaglandin-
gangsetninga og tímalengd milli fyrstu töflugjafar og
'æðingar hjá 81 konu. Fjölbytjur voru 60.%, meðaltími frá
^yrstu töflugjöf að fæðingu 17 klst. 25 mín, tíðni
sogklukku- og tangarfæðinga 14.8%, keisarafæðinga
*T3% (samtals 32.1%) og 34.6% fæðinganna áttu sér stað
aö næturlagi. Niðurstöður voru notaðar til þess að
rokstyðja breytingu á framkvæmd gangsetninga til að
samræma betur markmið og útkomu þjónustunnar.
, Seinni hluti athugunarinnar (1992) fólst f breytingu
a tfmaáætlun prostaglandin-gangsetninganna. Fyrstu
joflugjöf var seinkaö um fjórar klst., en annarri
ornasetningu haldið óbreyttri, hjá alls 97 konum. Fjölbyijur
voru 56.1%, meðaltími ffá fyrstu töflugjöf að fæðingu 18
klst. 35 mín, tíðni sogklukku- og tangarfæðinga 10.5% og
keisarafæðinga 21.1% (samtals 31.6%). Aðeins 12.4%
kvennanna fæddu að næturlagi eftir breytinguna.
(p=0.0004)
Þjónustan batnaði með þeim hætti að fæðingar voru
oftar á tfma þegar flest fagfólk var til staðar, en ekki var
marktækur munur á öðrum þáttum, s.s. inngripum eða
tímalengd fæðingar fyrir og eftir breytingu á tímasetningu
gangsetninga. Meðaltími fæðinga styttist ekki þó
tímaáætlun væri stytt um 4 klst..