Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Side 85

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
77
klínískt gildi kjarnamótefna sem
greinast með elisa en ekki með
útfellingartækni.
Arni J. Geirsson, Eria Gunnarsdóttir, Helgi Garðarsson
og Helgi Valdimarsson Lyflækningardeild Landspitalans
og Rannsóknastofa Háskólans i ónæmisfræði.
Inngangur. Mótefni gegn ýmsum kjarnaþáttum sérkenna
margvíslegra sjálfsofnæmissjúkdóma sem hafa viðtækt
biningarform (bandvefsofnæmi) Frumgreining þessara
mótefna er venjulega gerð með næmu ANA skimprófi.
ANA jákvæð sýni eru siðan rannsökuð nánar með
aðferðum sem greina hækkun á mótefnum gegn
einstökum kjarnaþáttum Þessari greiningu er viðast
hagað þannig að fyrst er kannað hvort ANA jákvæð sýni
hafa mótefni sem geta framkallað útfellingu úr blöndu
kjarnaþátta sem eru leysanlegir i saltvatni (extractable
nuclear antigens ENA). Hér verður þessi aðferð kölluð
ENA felliskimpróf Fremur mikið magn mótefna þarf til að
framkalla slika útfellingu Við höfúm sýnt fram á að
sermisýni með verulega hækkun á mótefnum gegn
kjarnaþáttum geta verið neikvæð i felliprófúm. Slikar
hækkanir geta verið klíniskt mikilvægar og þarf því að
beita næmari aðferðum til að greina mótefni gegn
einstökum kjarnaþáttum Hér er greint frá niðurstöðu
rannsóknar á klinisku næmi ENA felliskimprófsins
Aðferðir. Gerð var itarleg klínisk skoðun á 42
sjúklingum sem voru ANA jákvæðir en neikvæðir i ENA
felliskimprófi Mótefni gegn kjarnaþáttunum RNP, Sm,
SSA, SSB og Scl-70 voru mæld með ELISA tækni hjá
öllum sjúklingunum. Reyndust 22 þeirra hafa hækkuð
mótefni gegn einum eða fleiri þessara þátta en hjá 20
greindist engin hækkun. Klíniska matið var gert af
sérfræðingi i gigtsjúkdómum, og vissi hann ekki hverjir
voru með hækkuð mótefni Auk sjúklinganna voru 20
einstaklingar, sem valdir voru af handahófi, metnir kliniskt
á sama hátt.
Niðurstöður. Af þeim 22 sjúklingum sem höfðu greinst
með mótefnahækkun reyndust 11 vera með klínísk
einkenni um sjálfsofnæmissjúkdóm af því tagi sem
hlutaðeigandi mótefni hjálpa til að greina. Af þeim 20
sjúklingum sem ekki greindust með hækkuð mótefni voru
4 með klínísk einkenni um slikan sjúkdóm. Munurinn er
marktækur (p= 0,0427)
Alyktun. Þessi könnun bendir til að ENA felliskimpróf sé
ekki nógu næmt til að greina mótefni sem sérkenna
sjúklinga með bandvefsofnæmi
E 125
GIGTARÞÁTTAMÆLINGAR - SAMANBLRÐUR
Á HEFÐBUNDNUM KEKKJUNARPRÓFUM OG
MÆLINGUM Á EINSTÖKUM RF FLOKKUM.
feorbiöm Jðnsson og Helgi Valdimarsson.
Rannsóknastofa t ónæmisfræði á Landspítalanum.
Mælingar á gigtarþáttum (rheumatoid factor, RF) hafa
um langt árabil verið notuð sem hjálpartæki við
greiningu gigtarsjúkdóma, einkum iktsýki (rheumatoid
arthritis, RÁ). Nýlegar rannsóknir hafa sýnt að hækkun á
IgA RF tengist slæmum horfum í RA, svo sem myndun á
beinúrátum og sjúkdómseinkennum utan liðamóta (extra-
articular manifestations). Með kekkjunarprófum er ekki
unnt að greina milli einstakra RF tegunda, en það er hins
vegar hægt með ELISA tækni..
Bomar voru saman niðurstöður allra RF mælinga
sem gerðar voru með báðum aðferðum á Rannsóknastofu
í ónæmisfræði á árunum 1991 og 1992. Alls voru mæld
Tafla 1. Næmi kekkjunarprófa til að greina hækkun á
mismunandi RF tegundamynstrum.
RF hækkanir: (tegundamynstur) Fjöldi sýna (n=415) Kekkjunarpróf jákvætt (%) (n=325)
IgM + IgA RF 191 185 (97%)
IgM RF eingöngu 112 90 (80%)
IgG RF eingöngu 47 16 (34%)
Aðrar samsetningar 65 34 (52%)
Tafla 2. RF mynstur í nokkrum gigtarsjúkdómum.
RF hækkanir: (tegundamynstur) R A (n=159) Vægari liðagigt (n=74) Aðrir gigtarsjd. (n=24)
IgM + IgA RF 64% 20% 4%
IgM RF eingöngu 14% 41% 21%
IgG RF eingöngu 5% 12% 50%
Aðrar samsetningar 17% 27% 25%
4.074 sýni. Af þeim voru 415 (10.2%) með hækkun á
einum eða fleiri RF flokkum og 380 (9.3%) með jákvætt
kekkjunarpróf.
Tafla 1 sýnir að kekkjunarpróf er langoftast
jákvætt ef IgM RF er hækkaöur. Kekkjunarpróf gera
hins vegar lítinn greinarmun á sýnum sem hafa
einangraða hækkun á IgM RF og þeim sem jafnframt
hafa hækkun á IgA RF. Þetta er slæmur ágalli þar sem
langflestir sjúklingar með RA hafa hækkun á bæði IgM
og IgA RF (tafla 2). Einangruð hækkun á IgM RF er
hins vegar algengust hjá sjúklingum með vægara form
liðagigtar, sem eldri rannsóknir hafa sýnt að er oft
tímabundinn sjúkdómur sem ekki skilur eftir sig varan-
legan skaða. Hækkun á IgG RF er hins vegar algengust
hjá sjúklingum með aðra gigtarsjúkdóma.
Mælingar á einstökum RF flokkum gefa læknum
þannig meiri og betri upplýsingar heldur en RF mælingar
með hefðbundnum kekkjunarprófum. Það á bæði við um
greiningu og mat á horfum RA sjúklinga.
E 126