Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Side 113

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
103
ÁHRIF SVELTIS Á ORKUBÚSKAP BLEIKJU
Þórarinn Sveinsson, Þórir Harðarson, og
Haukur Haraldsson. Rannsóknastofa í
lífeðlisfræði
I eldi eru bleikjuseiði alin við tiltölulega hátt
hitastigi og í nægu framboði af fæðu. Við þessi
skilyrði vaxa þau hratt en hafa milda tilhneigingu
til að verða kynþroska á öðru ári. Eru þau þá
ennþá of smá fyrir markaðssetningu. Tilraunir
hafa sýnt að með því að svelta seiðin tímabundið
snemma vetrar má draga yerulega úr kynþroska-
tíðni næsta haust á eftir. I tilrauninni sem hér er
kynnt voru athuguð áhrif tímabundins sveltis á
orkubúskap bleikjuseiða á fyrsta vetri.
Tilgangurinn er að aila upplýsinga um það hvaða
þættir það eru sem hugsanlega hafa áhrif á
kynþroskaákvörðunina.
Bleikjuseiðum var skipt upp í 5 hópa: einn
viðmiðunarhóp, tvo hópa er fengu tveggja vikna
svelti (annar í desember og hinn í febrúar) og tvo
hópa er fengu íjagra vikna svelti (annar í
desember og hinn í febrúar). Hverjum hóp var
síðan skipt upp í 3 ker (endurtekningar). I upphafi
og lok hvers sveltitímabils voru tekin 4 seiði í
sýnatöku úr hverju keri í viðkomandi hóp og
viðmiðunarhópnum. I hverju sýnatökuseiði var
síðan mælt: 1) magn innyflafitu, 2) magn fitu og
glýkógens í lifúr, og 3) magn fitu og glýkógens í
vöðvasýni.
Helstu niðurstöður eru: 1) magn fitu bæði í V
vöðvum og lifur sem hlutfall af heildarþunga er
mun minna í desember heldur en það er orðið síðan
í febrúar, 2) seiðin svara svelti í desember með því
að ganga á glýkógenbirgðir í vöðvum og lifúr; einnig
seinkar uppbyggingu á fituforða þegar líður á
veturinn, 3) seiðin svara svelti í febrúar með því
að ganga á fituforða í lifúr og innyflafitu.
Niðurstöðurnar sýna að orkubúskapur
bleikjuseiðanna er töluvert frábrugðinn í desember
því sem hann er síðan í febrúar og svörunin við
tímabundnu svelti er líka önnur. Þær styðja þá
tilgátu að magn fituforða fyrri hluta vetrar hafi
mikilvæg áhrif á það hvort viðkomandi seiði
verður kynþroska næsta haust eða ekki.
Rannsókn þessi er hluti af stærri rannsóknar-
verkefni sem er unnið í samvinnu af Rannsókna-
stofu H.I. í lífeðlisfræði, Bændaskólanum að
Hólum, Veiðimálastofnun, og Rannsóknastofnun
landbúnaðarins. Rannsóknirnar eru styrktar af
Rannsóknasjóði H.I., Rannsóknaráði rikisins og
Framleiðnisjóði landbúnaðarins.
Nidurstöðurnar óskast kynntar sem veggspjald.
SAMSVÖRUN MILLI NEYSLU FITU
ÚR SJÁVARFANGI OG FITUSÝRU-
SAMSETNINGAR FOSFÓLÍPÍÐA í
SERMI
Gunnlaugur Ólafsson ogLaufey Steingrímsdóttir
Rannsóknastofa í lífeðlisfræði og Manneldisráð
Árið 1990 gekkst Manneldisráð fyrir ítarlegri
könnun á mataræði Islendinga. I tengslum við
könnunina var þátttakendum af höfuðborgarsvæði
og nágrenni boðið að koma í rannsóknarstöð
Hjartavemdar þar sem tekið var fastandi blóðsýni
tii greiningar á kólesteróli, HDL-kólesteróli,
þríglyseríðum og fleiri þáttum. 450 einstaklingar
þekktust boðið eða 76% þátttakenda af svæðinu.
Valin voru 100 sýni til fitusýrugreiningar
fosfólípíða í sermi. Úrtakið samanstóð af
einstaklingum á aldrinum 30-50 ára og var skipt til
helminga m.t.t. kyns og neyslu n-3 fitusýra. Að öðru
leyti var um handahófskennt úrtak að ræða.
Tilgangur greiningarinnar var að kanna áhrif
venjubundins mataræðis íslendinga á fitusýru-
samsetningu fosfólípíða, og þá einkum áhrif neyslu
n-3 fitusýra úr sjávarfangi á hlutfall n-3 og n-6 fjöl-
ómettaðra fitusýra fosfólípíða í sermi.
Neysla n-3 fitusýra er mjög breytileg milli
einstaklinga; miðgildið er 0.5 g/dag fyrir hópinn
(n = 100), 10% fá minna en 0.1 g og 10% meira en
2.8 g að jafnaði. Prósentuhlutur n-3 af heildar-
fitusýrum í fosfólípíðum og hlutfallið n-6/n-3, var
einnig breytilegt meðal einstaklinganna 100.
Miðgildi fyrir n-3 var = 7.7, 10% = 6.2 og 90% =
11.3. Miðgildi n-6/n-3 var = 4.2, 10% = 2.4 og 90%
= 5.2. Fylgni neyslu (g/dag/MJ) og fitusýruhlutfalls
fosfólípíða var reiknuð með Pearson stuðli, r.
Fylgni neyslu við n-3 hlutfall meðal karla reyndist r
= 0.651 en meðal kvenna r = 0.643. Fylgni n-6/n-3
hlutfalls meðal karla var r = -0.593 en hjá konum r
= -0.567.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að venju-
bundið mataræði, og þá sérstaklega neysla fisk-
metis og lýsis hefur marktæk áhrif á samsetningu
fosfólípíða í sermi íslendinga. Einnig eru niður-
stöðurnar mælikvarði á gildi neyslukönnunar
Manneldisráðs við mat á fitusýrusamsetningu
fæðis.