Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Qupperneq 76

68
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
NOTKUN SÝKLALYFJA Á LANDSPÍTALA.
E 107 Arnar Þ. Guðiónason. Karl G. Kristinsson, og
Sigurður Guðmundsson. Háskóli Islands,
lyfjadeild og sýkladeild Landspítala, Reykjavík.
Inngangur. Um 20-25% lyfjakostnaðar apóteka
stærri sjúkrahúsa hérlendis er vegna sýklalyfja.
Rannsóknir frá nálægum löndum benda til að um
40-70% sýklalyfjaávísana á stærri kennslu-
sjúkrahúsum sé ábótavant. Litlar upplýsingar
liggja fyrir um hvernig þessu er háttað hérlendis.
Við könnuðum því ávísanir á sýklalyf um 4 vikna
skeið á ýmsum deildum Landspítala.
Aðferðir. Efniviður var útskrifaðir sjúklingar á
lyflækninga-, handlækninga-, krabbameins- og
kvennadeild Landspítalans, að undanskildum
fæðinga- og meðgöngudeild á tímabilinu 28. mars
til 2. maí 1994. Innlagðir sjúklingar voru greindir
skv. sjúklingabókhaldi spítalans. Einn höfunda
(AÞG) fylgdist með þeim rannsóknartímann og
skráði upplýsingar sem að rannsókninni lutuvið
útskrift. Þannig hafði rannsóknin sjálf engin
áhrif á val meðferðar. Auk aldurs og kyns voru
skráðir fyrri sjúkdómar, ábending sýkla-
lyfjameðferðar (þ.á.m. meðferð eða vörn), val lyfs,
skammtur, hvort og hvaða ræktunarsýna var
aflað fyrir meðferð, lengd meðferðar, lyfja
breytingar, eftirlit, o.s.frv. Metið var hversu
viðeigandi meðferðin var. Upplýsingar voru
færðar á tölvuforrit, en persónuupplýsingum eytt
áður. Rannsóknin var samþykkt af siðanefnd.
NÆMINEISSERIA MENINGITIDIS FYRIR
E 108 PENICILLÍNI, RIFAMPÍNI OG
SÚLFADÍAZÍNL
Helea Erlendsdóttir. Kristín E. Jónsdóttir, Bryndís
Sigurðardóttir, Ólafur Már Björnsson, Olafur
Steingrímsson, Sigurður Guðmundsson.
Sýkladeild og lyflækningadeild Landspítalans og
Háskóli íslands.
Inngangur. Meningókokkar hafa löngum verið
taldir alnæmir fyrir penisillíni. Erlendis hefur hins
vegar nýlega farið að bera á verulega minnkuðu
næmi gegn þessu kjörlyfi. Skert næmi er skilgreint
sem MIC (lágmarks heftistyrkur) >0,1 pg/ml. Á
Spáni hefur þessum stofnum fjölgað úr 0,4% árið
1985 í 43% árið 1992. Ónæmi þessara stofna er
ekki vegna myndunar 13-lactamasa heldur vegna
minni sækni sýklalyfsins í penisillínbindiprótein 2,
svipað og hjá penisillínónæmum pneumókokkum.
Fjölónæmir pneumókokkar hérlendis eru líklega
upprunnir á Spáni, og því forvitnilegt hvort um
meningokokka væri svipað farið. Einnig var næmi
rifampins kannað, en það er oft notað í
forvarnarskyni gegn meningókokkasýkingum. Allt
að 14% ónæmi gegn rifampini hefur verið lýst
annars staðar. Ennfremur var virkni sulfadíazíns
könnuð en súlfaónæmi hefur verið notað sem
faraldursfræðilegt merki hjá meningókokkum.
Efniviðurinn var 218 meningókokkastofnar
sem varðveittir eru á Sýkladeild Landspítalans.
NidurstöðurÁ rannsóknartímabilinu útskrif-
uðust u.þ.b. 540 sj. á deildunum sem til athugun-
ar voru. Af þeim fengu um 180 (33%) sýklalyf, og
hefur verið unnið úr upplýsingum um 80 (44%)
þeirra, þegar þetta er ritað. Lyf í meðferðarskyni
fengu 54 (68%), 17 (21%) í varnarskyni vegna
skurðaðgerðar og hvorutveggja 9 (11%). Helstu
ástæður varnarmeðferðar voru: kransæðaaðgerðir
10 (38%), bæklunaraðgerðir 4 (15%). Algengustu
sjúkdómar meðhöndlaðir með sýklalyfjum voru:
lungnabólga 15 (24%), þvagfærasýking 14 (22%),
húðnetjubólga 6 (10%), blóðsýking 5 (8%). Sýna
til ræktunar var aflað fyrir meðferð í 76% tilvika.
Lyf sem mest voru notuð voru: 2. kynsl.
cephalosporin 28 sj. (35%); cloxacillin 25 sj. (31%);
3. kynsl. cephalosporin 13 sj. (16%); penicillin 12
sj. (15%); 1. kynslóð cephalosporin 10 sj. (12%).
Meðferðarlengd var a.m.t. 8 dagar (vikmörk: 1-43
d.), en varnarmeðferð var a.m.t. beitt í 1,4 daga
(vikmörk: 1-2 d.). Meðferð 47 sj. (59%) var talin
rétt, 27 sj. (34%) ábótavant og 6 sj. (8%) beinlínis
röng. Af sýklalyfjaávísunum á lyfjadeild voru 41%
rangar eða ábótavant, en á skurðdeild 46%.
Ályktun. Á rannsóknatímabilinu fengu um 1/3
sj. sýklalyf, og í -1/4 tilvika voru þau gefin í
varnarskyni. Cephalosporin voru langmest notuð.
Um 40% ávísana voru annaðhvort rangar eða
ábótavant, hliðstætt svippðum rannsóknum er
lendis.
Elstu stofnarnir voru Irá árinu 19/7 en þeir
yngstu frá því í október 1994. Voru þetta allir þeir
stofnar sem varðveist höfðu frá alvarlegum
meningókokkasýkingum. Næmispróf voru gerð
með E-test® (AB Biodisk, Solna, Svíþjóð).
Sýklalyfi er komið fyrir í kvörðuðum plaststrimh
sem settur var agarskálar og er MIC (pg/ml) lesið
þar af.
Niðurstöður. Fyrsti meningókokkastofn á
Islandi með minnkuðu næmi fyrir peniáillím
reyndist vera frá árinu 1981. Á árunum 1981-
1987 höfðu 12 stofnar af 63 (19%) minnkað
penisillínnæmi (MIC=0,125 pg/ml). Allir nema
einn voru af hiúnrarð C. Rifampin var mjög virkt
gegn öllum stofnum (MIC<1 pg/ml). Súlfaónænú
(MIC>10 p.g/ml) var háð því hvaða hjúpgerðir
voru á ferðinni á hverjum tíma. Allir stofnar (8) af
hiúnrarð A reyndust súlfaónæmir, einungis 5 af
72 (6,9%) af hiúnrarð C voru ónæmir. Af hiúpgelfl
2. reyndust 75 af 136 (55,1%) vera ónæmir fyrir
súlfa. Var ónæmið breytilegt eftir árum allt frá
því að allir reyndust næmir (1987) og upp í 91%
ónæmi (1994).
Ályktun. Þessar niðurstöður sýna að spænsk-
ættaðir penisillínónæmir meningókokkar hafa
ekki enn hafið landnám á íslandi, en ástæða er tu
að vera vel á verði. Súlfanæmispróf er
hjálpartæki í faraldsfræði og brýnt er að taka upP
aðferðir til undirflokkunar meningókokka til að
meta hættu á yfirvofandi faröldrum.