Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1994, Page 80

72
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 27
POLYMERASE CHAIN R£ACTION (PCR) TIL
E 115 GREININGAR Á ENTEROVEIRUSÝKINGUM í
MIÐTAUGAKERFI.
Einar G. Torfason og Már Kristjánsson. Rannsóknastofu
H.í. í veirufræði og stnitsjúkdómadeild Borgarspítalans.
PCR hefur verið þýtt sem kjarnsýrumögnun eða
genmögnun. Um er að ræða sértæka fjölföldun (mögnun)
DNA. Stuttir kjarnsýrubútar (primerar) stýra upphafi
eftirmyndunar og tryggja þannig að mögnunin sé sérvirk.
Ef magna á RNA þarf fyrst að umrita það yfir í cDNA.
Erfðaefni enteroveira er mRNA, nálægt 7.500
basapörum að lengd, sem byrjar á u.þ.b. 750 basapara
stýrisvæði. I stýrisvæðinu eru vel varðveittar sérvirkar
basaraðir sem henta vel til stjórnunar á því, hvað á að
magna.
Vegna þess hve lítið magn kann að vera af
veirunni í sýninu, og til að tryggja enn frekar
enteroveiru-sérvirkni prófsins, notum við svonefnt semi-
nested próf, sem þýðir að fyrst er magnað á venjulegan
hátt, en síðan magnað áfram í öðru prófi, þar sem skipt
hefur verið um primer öðrum megin, þannig að nýja
afurðin verður styttri en afurð fyrra prófsins.
Öll mænuvökvasýni sem borizt Itafa
Rannsóknastofu Háskólans í veirufræði frá ársbyrjun
1993 hafa verið prófuð fyrir enteroveirum með PCR-
tækni. Óráðið er hvort verkefnið verður gert upp nú í
árslok eða haldið áfram að safna gögnum.
Árangur veiruræktunar úr mænuvökva er yfirleitt
rýr. Því var reynt að meta næmi og sérvirkni PCR
prófsins með samanburði við endanlegar sjúkdóms-
greiningar þegar öll helztu gögn um sjúklinginn lágu
fyrir. Sá sem tók saman gögn úr sjúkraskýrslunum
(M.K.) vissi að jafnaði ekki um PCR-niðurstöður meðan
hann var að því (blinded). Ef sjúklingurinn uppfyllti
skilyrðin fyrir "aseptic meningitis” (AM) eða
"meningoencephalitis” (ME) var gengið út frá því að um
enteroveirusýkingu væri að ræða. Þeir sem ekki uppfylltu
áðurnefnd skilyrði voru taldir vera með eitthvað annað en
enteroveirusýkingu. Þessi flokkun í .enteroveirusýkingar”
og .annað" var svo notuð við útreikninga á næmi og
sérvirkni. Þetta er að vísu óréttlátt gagnvart prófinu, því
talið er að enteroveirur séu í mesta lagi orsakavaldur í
80% AM- og ME-tilfella.
Búið er að taka saman gögn fyrir 16 mánuði, sýni
frá 129 sjúklingum. Næmi (sensitivity) prófsins virðist
vera nálægt 77%, sérvirkni (specificity) 90%, jákvætt
spágildi (positive predictive value) 63% og neikvætt
spágildi 95%. Hafa ber í huga að gefnar forsendur í
þessu verkefni eru prófinu mjög í óhag.
Prófið er kærkomin viðbót við þær tiltölulega
takmörkuðu greiningaraðferðir sem fyrir eru. Ætla má að
prófið nýtist við ákvarðanatöku um meðferð sjúklinga.
Næmi og sérvirkni virðast uppfylla sanngjarnar
lágmarkskröfur. Prófið virðist henta bezt þegar mikið er
um enteroveirusýkingar í miðtaugakerfi.
E
GREININGAR Á INFLÚENSU, 1. OKTÓBER 1987
116 TIL 30. SEPTEMBER 1994.
Sigriður Elefsen, Þorgerður Árnadóttir, Ásdís Stein-
grímsdóttir, Sigrún Guðnadóttir, Valgerður Sigurðar-
dóttir, Rannsóknastofu Háskóla íslands í veirufræði.
Hér á landi má gera ráð fyrir að inflúensa sé
árviss, en hún getur verið misskæð frá ári til árs. Litið til
síðustu ára, sker veturinn 1987/88 sig úr. Þá var
inflúensa óvenju skæð, 44 voru skráðir látnir af völdum
inflúensu 1988 (Heilbrigðisskýrslur 1988.).
Gerð verður grein fyrir inflúensu sem greinst
hefur frá október 1987 til september 1994.
Á Rannsóknastofu H.í. í veirufræði eru notaðar
tvær meginleiðir til greiningar inflúensusýkinga,
mælingar á mótefnum í blóði og veiruleit í sogi frá
nefkoki. Fyrir hendi eru tvær gerðir mótefnaprófa,
komplementbindingspróf(CF-próOoghemagglutination-
inhibition próf (Hl-próf). CF-próf greinir milli mótefna
gegn inflúensu A og B. Hl-próf greinir einnig milli
mótefna gegn undirtegunda (A(H1N1), A(H3N2))
inflúensu veira, auk þess að vera næmara. Til greininga
þarf tvö blóðsýni, þ.e. bráða- og batasýni tekin með allt
að tveggja vikna millibili. Veiruleit með óbeinni
flúrskinslitun (indirect immunofluorescence IF-litun) er
beitt til greininga sýkinga í ungum börnum. Með IF-litun
er hægt að greina milli inflúensu A og B. Haustið 1993
var tekið upp enzyme immunoassay (EIA) himnu próf
(Directigen) samhliða IF-litun, en með því er hægt að
greina inflúensu A i nefkoksskoli og sogi og þáeinnig hjá
fullorðnum og öldruðum. Eins og með IF-litun er aðeins
hægt að beita EIA himnu prófi á fyrstu dögum sýkingar.
Frá 1992 hafa inflúensuveirur verið einangraðar
úr nefkokssogum frá sjúklingum með inflúensu og
veirustofnar sendir til inflúensumiðstöðvar Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) í London.
Flest sýnanna sem berast til rannsókna er koma
frá stærstu sjúkrahúsunum. Einnig berast sýni frá
heilsugæslustöðvum víðs vegar að af landinu og stundum
frá öðrum stofnunum eins og öldrunarheimilum.
Frá 1987/88 hefur inflúensa A(H3N2) verið
ríkjandi í faröldrum annars hvers vetrar, 87/88, 89/90,
91/92 og 93/94, en A(H1N1) 88/89 og 90/91 og B
92/93. Flesta veturna greindust fyrstu tilfelli um áramót,
en undantekningu sýndi hún veturna 87/88 þegar
inflúensa greindist ekki fyrr en í apríl og 93/94, en þá
greindust fyrstu tilfelli í október. Þótt aldursdreifing væri
nokkuð breytileg milli faraldra, greindist inflúensa hjá
öllum aldurshópum hverju sinni nema 90/91, en þá
greindist hún ekki hjá 60 ára og eldri.
Niðurstöður rannsókna staðfesta að inflúensa er
árviss, en það getur verið breytilegt hvenær hún er á
ferðinni, um hvaða gerðir er að ræða og hvaða
aldurshópar verða verst úti.