Sagnir - 01.04.1985, Page 18

Sagnir - 01.04.1985, Page 18
BJARNABORG um. Á þriöja áratugnum tók fólkinu að fækka en ekki verulega fyrr en eftir 1930.10 íbúunum fækkaði þá um helming miðað við það sem mest hafði verið. Hreyfingin sem kom á íbúa Bjarnaborgar á þessum tíma var af ýmsum sökum. Börnin giftu sig, framboð á íbúðarhúsnæði jókst og efnahagur batnaði. Þegar fólk fór að hafa meira fé á milli hand- anna ýtti bærinn undir að það fyndi sér annað húsnæði. Systurnar ásamt fjölskyldu sinni fluttu út þegar þau höfðu efni á að borga hærri leigu. Þegar sem þrengst var búið í Bjarnaborg, var mikil húsnæðisekla í Reykjavík. Gróskutíma húsbygg- inga á fyrsta áratug 20. aldarinnar var lokið. Á sama tíma og ekkert var byggt fjölgaði bæjarbúum um á fjórða þúsund manns. Afleiðingarn- ar voru háar húsaleigur og að víða var búið í lélegu og heilsuspillandi húsnæði. Árið 1919 hafði Indriði Einarsson (1851-1939), hagfræð- ingur og leikskáld, eftir læknum bæjarins, að um 4000 manns byggju í raun í óíbúðarhæfum vist- arverum.11 Magdalena og Margrét mundu vel eftir húsnæðisvandan- um á uppvaxtarárum sínum. Það var hreinlega búið í hverju skúma- skoti. Við Hverfisgötuna bjó fólk víða í skúrum og kjöllurum sem oft voru neðanjarðar að öllu leyti. Vistin í Bjarnaborg var því mun betri en í mörgum öðrum húsum í Reykjavík á þessum tíma. Þótt þröngt væri búið var hátt til lofts á hæðunum og risið ágætt. Amman, mamman, börnin og búskapurinn Heimilin í Bjarnaborg voru af ýms- um stærðum og gerðum og fá sem gætu flokkast undir vísitölufjöl- skylduna. Af manntölum má ráða margt um íbúa hússins. Nokkrar fjölskyldur voru mjög stórar með fjölda barna og vandamanna, aðrar voru minni. Auk þess bjó þarna námsfólk, gamalmenni og lausa- fólk, út af fyrir sig eða inni á heimil- um. Nokkur breyting varð á sam- setningu íbúanna í heild, eftir að bærinn tók við húsinu. Konum fjölg- aði hlutfallslega, og voru margar þeirra einstæðar mæður. Gífurlegur barnafjöldi varð annað einkenni. Ár- ið 1915 voru krakkar undir 14 ára rúmur þriðjungur íbúanna, en fimm árum seinna voru þeir orðnir um helmingur þeirra. Þá voru þeir sam- tals 75 og settu sterkan svip á lífið í húsinu; eins og þar væri stöðugt barnaafmæli. íbúar Bjarnaborgar unnu flestir fyrir sér. Fáir voru á styrk eða voru óvinnufærir. Flestir karlmannanna voru verkamenn og unnu meðal annars við gatnagerð, grjóthögg og ýmsa daglaunavinnu auk þess sem sumir voru á sjónum. Einnig bjuggu þarna nokkrir iðnaðarmenn; prent- ari, snikkari, söðlasmiður, sauma- kona, steinsmiður og ýmsir fleiri. Giftu konurnar voru flestar heima- vinnandi húsmæður, en nokkrar þeirra skutust í stakkstæðisvinnu á sumrin. Fiskvinnan og ýmis þjónusta voru helstu störf kvennanna. En þarna bjuggu líka tvær kennslukonur, spákona og miðill. Á þessum árum tíðkaðist ekki að giftar konur ynnu utan heimilisins ef þær komust af án þess. Ekkjur og einstæðar konur unnu hinsvegar utan heimilisins og voru þá stór hluti framfærenda í Bjarnaborg. í öllum tilvikum hjálp- uðu börnin til eftir því sem þau gátu. Heimili systranna Magdalenu og Margrétar er nokkuð lýsandi um hvernig fjölskylda í Bjarnaborg fór að því að láta endana ná saman. Eflaust er hún líka dæmigerð fyrir hið daglega brauðstrit einstæðrar móður á þessum tíma. Guðrún mamma systranna var aðalfyrir- vinnan, amman sá um heimilis- haldið og aðrir fjölskyldumeðlimir reyndu sem best þeir gátu að draga björg í bú. Guðrún vann úti fullan vinnudag. Hún tók að sér hreingerningar, þvotta og matargerð víðsvegar um bæinn, auk saltfiskbreiðslu af og til. Hálfsmánaðarlega fékk hún vinnu við að hreinsa dönsku skipin sem komu hingað til lands. Það var mikil og erfið vinna, en vel borguð. Vinnudegi Guðrúnar var ekki lokið þegar hún kom heim. Hún sá að öllu leyti um plöggin af heimilisfólkinu, saumaði, prjónaði, þvoði og bætti. Barist fyrir tilverunni Þaö var venja að senda krakkana til aö kaupa mjólk og skyr. Eitt sinn sem oftarþegar Magdalena varsend upp á Laugaveg íþessum erindagjörðum, sat fyrir henni liö stráka, á Vitastígnum. Einn þeirra réöist aö henni svo hún missti mjólkurkönnuna og braut hana. Margrét, sem var ansi herská, kom aö íþví og varö svo yfir sig vond aö hún sparkaöi í strákinn, sem tók til fótanna þóttstærri væri. Hún elti hann heim en þegar hann æddi inn í eldhúsiö datt hann á þröskuldinn. Hún settist ofan á hann og lamdi hann þangað til hún haföi svalaö reiöi sinni. Pabbi hans sat viö eldhúsborðið, en mamma hans var aö hræra í potti á eldavélinni. Kerlingin tók sleifina upp úr pottinum, veifaöi henni i kring um sig og sagöi: ,,Vaidimar, Valdimar, ætlaröu aö láta stelpuna berja strákinn?", því hann sat bara og glotti. Þá sagöi hann ósköp rólega: „Ég ætla ekki aö skipta mér af þessu. Hún má útkljá sitt mál. Hann hefur örugg- lega unniö fyrir þessu.“ Eftir þetta gengu þær í friöi um Vitastíginn. (6874. Þjóðháttadeild Þjóöminjasafns) 16 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.