Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 18

Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 18
BJARNABORG um. Á þriöja áratugnum tók fólkinu að fækka en ekki verulega fyrr en eftir 1930.10 íbúunum fækkaði þá um helming miðað við það sem mest hafði verið. Hreyfingin sem kom á íbúa Bjarnaborgar á þessum tíma var af ýmsum sökum. Börnin giftu sig, framboð á íbúðarhúsnæði jókst og efnahagur batnaði. Þegar fólk fór að hafa meira fé á milli hand- anna ýtti bærinn undir að það fyndi sér annað húsnæði. Systurnar ásamt fjölskyldu sinni fluttu út þegar þau höfðu efni á að borga hærri leigu. Þegar sem þrengst var búið í Bjarnaborg, var mikil húsnæðisekla í Reykjavík. Gróskutíma húsbygg- inga á fyrsta áratug 20. aldarinnar var lokið. Á sama tíma og ekkert var byggt fjölgaði bæjarbúum um á fjórða þúsund manns. Afleiðingarn- ar voru háar húsaleigur og að víða var búið í lélegu og heilsuspillandi húsnæði. Árið 1919 hafði Indriði Einarsson (1851-1939), hagfræð- ingur og leikskáld, eftir læknum bæjarins, að um 4000 manns byggju í raun í óíbúðarhæfum vist- arverum.11 Magdalena og Margrét mundu vel eftir húsnæðisvandan- um á uppvaxtarárum sínum. Það var hreinlega búið í hverju skúma- skoti. Við Hverfisgötuna bjó fólk víða í skúrum og kjöllurum sem oft voru neðanjarðar að öllu leyti. Vistin í Bjarnaborg var því mun betri en í mörgum öðrum húsum í Reykjavík á þessum tíma. Þótt þröngt væri búið var hátt til lofts á hæðunum og risið ágætt. Amman, mamman, börnin og búskapurinn Heimilin í Bjarnaborg voru af ýms- um stærðum og gerðum og fá sem gætu flokkast undir vísitölufjöl- skylduna. Af manntölum má ráða margt um íbúa hússins. Nokkrar fjölskyldur voru mjög stórar með fjölda barna og vandamanna, aðrar voru minni. Auk þess bjó þarna námsfólk, gamalmenni og lausa- fólk, út af fyrir sig eða inni á heimil- um. Nokkur breyting varð á sam- setningu íbúanna í heild, eftir að bærinn tók við húsinu. Konum fjölg- aði hlutfallslega, og voru margar þeirra einstæðar mæður. Gífurlegur barnafjöldi varð annað einkenni. Ár- ið 1915 voru krakkar undir 14 ára rúmur þriðjungur íbúanna, en fimm árum seinna voru þeir orðnir um helmingur þeirra. Þá voru þeir sam- tals 75 og settu sterkan svip á lífið í húsinu; eins og þar væri stöðugt barnaafmæli. íbúar Bjarnaborgar unnu flestir fyrir sér. Fáir voru á styrk eða voru óvinnufærir. Flestir karlmannanna voru verkamenn og unnu meðal annars við gatnagerð, grjóthögg og ýmsa daglaunavinnu auk þess sem sumir voru á sjónum. Einnig bjuggu þarna nokkrir iðnaðarmenn; prent- ari, snikkari, söðlasmiður, sauma- kona, steinsmiður og ýmsir fleiri. Giftu konurnar voru flestar heima- vinnandi húsmæður, en nokkrar þeirra skutust í stakkstæðisvinnu á sumrin. Fiskvinnan og ýmis þjónusta voru helstu störf kvennanna. En þarna bjuggu líka tvær kennslukonur, spákona og miðill. Á þessum árum tíðkaðist ekki að giftar konur ynnu utan heimilisins ef þær komust af án þess. Ekkjur og einstæðar konur unnu hinsvegar utan heimilisins og voru þá stór hluti framfærenda í Bjarnaborg. í öllum tilvikum hjálp- uðu börnin til eftir því sem þau gátu. Heimili systranna Magdalenu og Margrétar er nokkuð lýsandi um hvernig fjölskylda í Bjarnaborg fór að því að láta endana ná saman. Eflaust er hún líka dæmigerð fyrir hið daglega brauðstrit einstæðrar móður á þessum tíma. Guðrún mamma systranna var aðalfyrir- vinnan, amman sá um heimilis- haldið og aðrir fjölskyldumeðlimir reyndu sem best þeir gátu að draga björg í bú. Guðrún vann úti fullan vinnudag. Hún tók að sér hreingerningar, þvotta og matargerð víðsvegar um bæinn, auk saltfiskbreiðslu af og til. Hálfsmánaðarlega fékk hún vinnu við að hreinsa dönsku skipin sem komu hingað til lands. Það var mikil og erfið vinna, en vel borguð. Vinnudegi Guðrúnar var ekki lokið þegar hún kom heim. Hún sá að öllu leyti um plöggin af heimilisfólkinu, saumaði, prjónaði, þvoði og bætti. Barist fyrir tilverunni Þaö var venja að senda krakkana til aö kaupa mjólk og skyr. Eitt sinn sem oftarþegar Magdalena varsend upp á Laugaveg íþessum erindagjörðum, sat fyrir henni liö stráka, á Vitastígnum. Einn þeirra réöist aö henni svo hún missti mjólkurkönnuna og braut hana. Margrét, sem var ansi herská, kom aö íþví og varö svo yfir sig vond aö hún sparkaöi í strákinn, sem tók til fótanna þóttstærri væri. Hún elti hann heim en þegar hann æddi inn í eldhúsiö datt hann á þröskuldinn. Hún settist ofan á hann og lamdi hann þangað til hún haföi svalaö reiöi sinni. Pabbi hans sat viö eldhúsborðið, en mamma hans var aö hræra í potti á eldavélinni. Kerlingin tók sleifina upp úr pottinum, veifaöi henni i kring um sig og sagöi: ,,Vaidimar, Valdimar, ætlaröu aö láta stelpuna berja strákinn?", því hann sat bara og glotti. Þá sagöi hann ósköp rólega: „Ég ætla ekki aö skipta mér af þessu. Hún má útkljá sitt mál. Hann hefur örugg- lega unniö fyrir þessu.“ Eftir þetta gengu þær í friöi um Vitastíginn. (6874. Þjóðháttadeild Þjóöminjasafns) 16 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.