Sagnir - 01.04.1985, Side 88

Sagnir - 01.04.1985, Side 88
MENNTUN - FORSENDA FRAMFARA OG FRELSIS væru hin miklu samskipti þeirra við embættismenn. Jón sagði að kjör og lífsmáti þessara tveggja hópa væri líkari á íslandi en víðast hvar annarsstaðar. Mikið vantaði þó á að þeir hefðu næga þekkingu á sínum eigin atvinnuvegi, og umbótaáhuga þeirra þyrfti að vekja. Vegna þessa væri mikilvægt að stofna bænda- skóla 23 Bændaskólar væru einnig nauðsynlegir til að veita bændum almenna menntun. Um miðja 19. öld hafði borgarastéttin víða náð völdum í nágrannalöndum íslend- inga. Þeim náði hún með verslun og iðnaði en undirstaðan var menntun hennar. Á íslandi voru borgarar mjög fáir og Jón var hlynntur fjölgun þeirra. En meðan borgarastéttina vantaði áttu bændur að koma í hennar stað. Til þess að þeir yrðu ekki eftirbátar annarra stétta á Alþingi þyrftu þeir almenna mennt- un. Bændaskóli, sem samsvaraði fullkomlega þörfum landsins, átti að mennta bændur á þann hátt ,,sem vér vildum kjósa bónda í landi voru“ sagði Jón. Ekki dygði að hann væri læs og skrifandi, heldur þyrfti hann einnig að vera vel máli farinn og geta komið hugsunum sínum á blað. Hann ætti ekki bara að kunna nokkuð úr sögu og landaskipan í veröldinni heldur einnig að þekkja eitthvað til reglna þeirra sem mann- legt samfélag byggir á, einkum laga eigin þjóðar.24 Jón var sannfærður um að fengju bændur aukna verklega menntun, mundi hagur þeirra og alls landsins blómgast. Jafnframt mundi aukin menntun, td. í íslenskum lögum, gera þá hæfari í það pólitíska hlut- verk sem Jón ætlaöi þeim. Bænd- urnir áttu að taka við stjórnartaum- unum úr dönskum höndum. í bréfi sem Jón skrifaði haustið 1852, sagði hann að menn ættu að ,,ólm- ast sem mest í búnaðarfélögum, bændaskólum og þessháttar“. Stjórnin tæki ekki hart á því, þótt „landið léki á þræði af ósköpum“. Með þessu fengist besti undirbún- ingurinn undiralmennt frelsi, „enda þótt maður hefði það pólitíska í hjá- verkum, eða léti svo.. ,“25 Forsendur fyrir auknu frelsi og framförum þjóðarinnar fólust í því að mennta íslenska bændastétt, að mati Jóns Sigurðssonar. Þeir áttu að vera sá landstólpi sem hægt var að byggja á. Það voru því bændur sem áttu að endurheimta sjálfstæði íslendinga, þeir áttu að bægja ,,fjandanum“ frá. Hin huldu öfl þjóð- arinnar voru bændum í blóð borin og þau vildi Jón Sigurðsson virkja. Þessi afstaða hans byggir á alda- gamalli sýn á íslenskt bændasam- félag. Þó að borgarmyndun væri að hefjast á íslandi, taldi Jón að bænd- ur mundu áfram gegna lykilhlutverki í þjóðfélaginu. Menntastefna Jóns Sigurðssonar Mikið vatn átti eftir að renna til sjáv- ar áður en skólahugmyndir Jóns Sigurðssonar urðu að veruleika og sumar náðu seint eða aldrei fram að ganga. Úr þeim má lesa tímana tvenna. Þar er að finna umbótatil- lögur sem vísa til nýrra þjóðfélags- hátta og afturhaldssamar skoðanir sem byggðar eru á ríkjandi þjóð- skipulagi. Um miðja öldina gerðu menn til- raunir til að setja á fót búnaðar- skóla, en þeir urðu allir skammlífir. Það var ekki fyrr en á níunda tug 19. aldar sem eiginlegir búnaðarskólar voru stofnaðir og þá var skipulag þeirra ólíkt því sem Jón hafði hugs- að sér. Um miðja öldina gerðu menn einnig tilraunir með sjó- mannaskóla. Ekki varð þó úr ráða- gerðum Jóns hvað varðar sjó- mannastéttina fyrr en með stofnun Stýrimannaskóla í Reykjavík árið 1891. Lagaskóli var ekki stofnaður fyrr en árið 1908, en Læknaskóli ár- ið 1876.26 Á seinni hluta 19. aldarog í upp- hafi þeirrar 20. varð menntun í þágu atvinnuveganna að raunveruleika. Stofnaðir voru íslenskir skólar fyrir bændur, sjómenn og embættis- menn. Jón Sigurðsson sá fram í tímann er hann setti fagmenntunina Fyrsla grein. Almcnnt. yfirlit. Augnamið skula. 1>ab eru einkum þvjú efni, sem oss Íslendíngum standa á mcstu ab útkijáö veröi bæöi íijútt og vcl: |>ab er al- ju'ngismáliö, skólamáliö og verzlunarmáliö. Undir J>ví Iivernig jiessi mál veröa kljáö, Irvcrnig jietta jiretint kemst á fdt, er aö niiklu leiti komin framför vor, og aö vísu þaö. livaö bráögjör lnin veröur. Alþíng á aö vekja og glæöa þjöölífiö og jijúöarandarin, skúlinn á aö tendra liiö andliga 1 jús , og liií andliga ad , og veifa alla ]iá jiekkíngu sem gjöra niá menn liæfiliga til fram- kvæmdar öllu gúöu, scm auöiö má vcröa, verzlunin á aö styrkja jijúöarafiiö líkamliga, færa velmegun í landiö, auka og bæta atvinnuvegi og bandiönir, og efia nieö Jn í aptur liiö andliga, svo jiaö vcröi á ný stofn annarra enn æöri og betri framfara og blúmgunar eptir j)ví sem tímar líöa fram. Um skóla á íslandi. Nafn á 100síöna grein eftirJón Sigurösson / Nýjum félagsrit- um 1842. Hérmá sjá upphaf greinarinnar. 86 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.