Sagnir - 01.04.1985, Page 88

Sagnir - 01.04.1985, Page 88
MENNTUN - FORSENDA FRAMFARA OG FRELSIS væru hin miklu samskipti þeirra við embættismenn. Jón sagði að kjör og lífsmáti þessara tveggja hópa væri líkari á íslandi en víðast hvar annarsstaðar. Mikið vantaði þó á að þeir hefðu næga þekkingu á sínum eigin atvinnuvegi, og umbótaáhuga þeirra þyrfti að vekja. Vegna þessa væri mikilvægt að stofna bænda- skóla 23 Bændaskólar væru einnig nauðsynlegir til að veita bændum almenna menntun. Um miðja 19. öld hafði borgarastéttin víða náð völdum í nágrannalöndum íslend- inga. Þeim náði hún með verslun og iðnaði en undirstaðan var menntun hennar. Á íslandi voru borgarar mjög fáir og Jón var hlynntur fjölgun þeirra. En meðan borgarastéttina vantaði áttu bændur að koma í hennar stað. Til þess að þeir yrðu ekki eftirbátar annarra stétta á Alþingi þyrftu þeir almenna mennt- un. Bændaskóli, sem samsvaraði fullkomlega þörfum landsins, átti að mennta bændur á þann hátt ,,sem vér vildum kjósa bónda í landi voru“ sagði Jón. Ekki dygði að hann væri læs og skrifandi, heldur þyrfti hann einnig að vera vel máli farinn og geta komið hugsunum sínum á blað. Hann ætti ekki bara að kunna nokkuð úr sögu og landaskipan í veröldinni heldur einnig að þekkja eitthvað til reglna þeirra sem mann- legt samfélag byggir á, einkum laga eigin þjóðar.24 Jón var sannfærður um að fengju bændur aukna verklega menntun, mundi hagur þeirra og alls landsins blómgast. Jafnframt mundi aukin menntun, td. í íslenskum lögum, gera þá hæfari í það pólitíska hlut- verk sem Jón ætlaöi þeim. Bænd- urnir áttu að taka við stjórnartaum- unum úr dönskum höndum. í bréfi sem Jón skrifaði haustið 1852, sagði hann að menn ættu að ,,ólm- ast sem mest í búnaðarfélögum, bændaskólum og þessháttar“. Stjórnin tæki ekki hart á því, þótt „landið léki á þræði af ósköpum“. Með þessu fengist besti undirbún- ingurinn undiralmennt frelsi, „enda þótt maður hefði það pólitíska í hjá- verkum, eða léti svo.. ,“25 Forsendur fyrir auknu frelsi og framförum þjóðarinnar fólust í því að mennta íslenska bændastétt, að mati Jóns Sigurðssonar. Þeir áttu að vera sá landstólpi sem hægt var að byggja á. Það voru því bændur sem áttu að endurheimta sjálfstæði íslendinga, þeir áttu að bægja ,,fjandanum“ frá. Hin huldu öfl þjóð- arinnar voru bændum í blóð borin og þau vildi Jón Sigurðsson virkja. Þessi afstaða hans byggir á alda- gamalli sýn á íslenskt bændasam- félag. Þó að borgarmyndun væri að hefjast á íslandi, taldi Jón að bænd- ur mundu áfram gegna lykilhlutverki í þjóðfélaginu. Menntastefna Jóns Sigurðssonar Mikið vatn átti eftir að renna til sjáv- ar áður en skólahugmyndir Jóns Sigurðssonar urðu að veruleika og sumar náðu seint eða aldrei fram að ganga. Úr þeim má lesa tímana tvenna. Þar er að finna umbótatil- lögur sem vísa til nýrra þjóðfélags- hátta og afturhaldssamar skoðanir sem byggðar eru á ríkjandi þjóð- skipulagi. Um miðja öldina gerðu menn til- raunir til að setja á fót búnaðar- skóla, en þeir urðu allir skammlífir. Það var ekki fyrr en á níunda tug 19. aldar sem eiginlegir búnaðarskólar voru stofnaðir og þá var skipulag þeirra ólíkt því sem Jón hafði hugs- að sér. Um miðja öldina gerðu menn einnig tilraunir með sjó- mannaskóla. Ekki varð þó úr ráða- gerðum Jóns hvað varðar sjó- mannastéttina fyrr en með stofnun Stýrimannaskóla í Reykjavík árið 1891. Lagaskóli var ekki stofnaður fyrr en árið 1908, en Læknaskóli ár- ið 1876.26 Á seinni hluta 19. aldarog í upp- hafi þeirrar 20. varð menntun í þágu atvinnuveganna að raunveruleika. Stofnaðir voru íslenskir skólar fyrir bændur, sjómenn og embættis- menn. Jón Sigurðsson sá fram í tímann er hann setti fagmenntunina Fyrsla grein. Almcnnt. yfirlit. Augnamið skula. 1>ab eru einkum þvjú efni, sem oss Íslendíngum standa á mcstu ab útkijáö veröi bæöi íijútt og vcl: |>ab er al- ju'ngismáliö, skólamáliö og verzlunarmáliö. Undir J>ví Iivernig jiessi mál veröa kljáö, Irvcrnig jietta jiretint kemst á fdt, er aö niiklu leiti komin framför vor, og aö vísu þaö. livaö bráögjör lnin veröur. Alþíng á aö vekja og glæöa þjöölífiö og jijúöarandarin, skúlinn á aö tendra liiö andliga 1 jús , og liií andliga ad , og veifa alla ]iá jiekkíngu sem gjöra niá menn liæfiliga til fram- kvæmdar öllu gúöu, scm auöiö má vcröa, verzlunin á aö styrkja jijúöarafiiö líkamliga, færa velmegun í landiö, auka og bæta atvinnuvegi og bandiönir, og efia nieö Jn í aptur liiö andliga, svo jiaö vcröi á ný stofn annarra enn æöri og betri framfara og blúmgunar eptir j)ví sem tímar líöa fram. Um skóla á íslandi. Nafn á 100síöna grein eftirJón Sigurösson / Nýjum félagsrit- um 1842. Hérmá sjá upphaf greinarinnar. 86 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.