Sagnir - 01.06.1994, Síða 16

1 \\'l
s
Pilsfaldur þessa skautbúnings er skreyttur grísku
um 1870.
Sigurður lét ekki staðar numið þegar
skautbúningurinn var tilbúinn heldur bjó
til léttari faldbúning, kyrtil, sem hann
vonaðist til að yrði vinsæll. Þannig ætlaði
hann að „smeygja inn fornbúningnum",
eins og hann orðaði það. Sagði hann að
búningurinn ætti að vera „alhvítur, nema
kringum hálsmálið og ermamar
frernst . . . allur víðari og léttilegri en
hinn og eiga betur við dans“. 111 Hálsmál
kyrtilsins var flegið og ermarnar, sem
voru hálfsíðar, víkkuðu fram. Hann var
annaðhvort heill eða tekinn sundur í
mittið og oft skreyttur brjóstnál. Sigurði
fannst búningurinn eiga að vera hvítur,
en hann er þó til í ýmsum litum eins og
svörtu, bláu og grænu. Efni kyrtilsins gat
til dæmis verið silki, þunnt ullarefni eða
smáléreft." Margar konur kusu að klæð-
ast kyrtli eða skautbúning er þær giftust
eins og sjá má hér á myndinni.
Hvernig tók svo kvenfólkið endurbót-
ununt? Það er skemmst frá því að segja
að búningurinn þótti bera af hinum
gamla sem sást varla eftir 1870.12 Kona í
Reykjavík bar fyrsta skautbúninginn
mynstri. Mynd frá því Kona i kyrtli um 1880.
1859. I vasabók Sigurðar kemur fram að
24. nóvember 1867 hafi 42 konur skartað
nýja skautinu við messu í Reykjavík, en
Reykvíkingar voru árið 1868 tæplega tvö
þúsund og bærinn talinn hálfdanskur
bær.13 Eftir frumdröguni hans saumaði
Sigurlaug Gunnarsdóttir frá Asi í Hegra-
nesi skautbúning árið 1860, sem er elsti
búningur sem varðveittur er, svo vitað sé.14
Ein ástæða þess, hversu vel gekk, kann
að vera gífurlegur áhugi Sigurðar á við-
reisn þjóðbúningsins. Hann vann af
miklu kappi við að aðstoða konur urn
mynstur og gerð hans.b Jafnframt voru
konur áhugasamar og gáfu þær tíma sinn
í mikinn saumaskap sem þurfti til að
koma sér upp búning. Strax árið 1863
sagðist Sigurður hafa „lokið verstu bar-
áttunni með búninginn11.16 I bréfi tiljóns
Sigurðssonar 1865 nefnir hann að það
eina sem gangi sér í haginn sé búninga-
vinnan og í öðru bréfi fimrn árum síðar
segir hann að „vel [gangi] með kvenbún-
inginn nýjasta [og] ntargar af þeim
dönsku-skotnu hafa nú farið og ætla að
fara á íslenskan búning“.17
Nú á tímurn eru rnjög fáar konur sem
skarta skautbúningi á hátíðisdögum.
Skautið hefur ekki náð þeirri fótfestu
sem Sigurður vænti og hefði hann ör-
ugglega ekki órað fýrir þessu þegar hann
taldi glímuna við „dansklunduðu-drós-
irnar“ vera á enda.
Peysufötin, sem Sigurður ætlaði að
væru hversdagsföt, tóku við hlutverki
skautbúningsins sem þjóðlegur spari-
klæðnaður. Segja má að upphlutur sem
kom fram í byrjun 20. aldar sé nú vinsæl-
asti þjóðbúningurinn. Skautbúningur
Sigurðar hefur þó hlotið upphefð, sem
búningur fjallkonunnar, hins persónu-
gerða tákns Islands. Auk þess sem forseti
eða forsetafrúr og biskupafrúr bera bún-
inginn við hátíðlegar athafnir.
Verk Sigurðar eru því síður en svo
gleymd. Þrátt fýrir að fáar konur skarti
nú skauti, þá er búningurinn eitt samein-
ingartákna Islands. Frá sjónarhóli hins
rómantíska þjóðfrelsismanns hlýtur
markmiðinu með gerð hátíðarbúnings að
vera náð.
14 SAGNIR