Sagnir - 01.06.1994, Page 39

Englendingar voru afar ósáttir við ein-
okun Danakonungs á verslun við Islend-
inga og þá stefnu hans að reyna að hindra
allar siglingar á íslandsmið. Þeir töldu sig
hafa fornan rétt til að veiða við Island og
það samrýnrdist ekki alþjóðalögunr að
hindra að enskir sjónrenn kæmu að landi
á Islandi. Árið 1603 komst Jakob Skota-
konungur til valda í Englandi. Hann var
mágur Kristjáns IV. sem
taldi upplagt að reyna að
semja við venslamann sinn.
Hann bauðst til að leyfa
siglingar Englendinga til Is-
lands að því tilskyldu að
þeir sæktu hver og einn
um leyfisbréf hjá Danakon-
ungi, kæmu ekki í land
nema lifsnauðsyn lægi við,
færu ekki nær landi en sem
nam tveim mílunr dönsk-
um, létu þegna Danakon-
ungs í friði og stunduðu
enga verslun. Englands-
kóngi þóttu þessir skilmálar
eigi aðgengilegir og ekki
varð af samningum. Ekkert
lát varð hins vegar á Is-
landssiglingum Englend-
inga.
I The Cambridge Economic
History of Europe, V. bindi,
er tafla sem sýnir hlutfall
Islandsbáta af fiskveiðiflota
Yanrrouth, senr var ein
þeirra borga sem frá fornu
fari höföu stundað íslands-
siglingar. Þar kenrur fram
þróun Islandssiglinga frá
þessari borg á sautjándu
öld. Varhugavert er að al-
hæfa um allar siglingar
Englendinga út frá þessari
einu borg auk þess senr
upplýsingar vantar unr nokkur ár á öld-
inni.2 Eigi að síður er ómaksins vert að
kanna hversu vel þessar upplýsingar
konra heinr og sanran við frásagrrir annála
unr ensk skip við landið. Fjöldi báta sem
sigldu til Islands frá Yamrouth var mestur
arið 1634, alls 63 skip, en fýrir kom að
siglingar féllu niður. Algengast var að
bátarnir væru nrilli tíu og þrjátíu. Frá
1602 til 1620 voru siglingar í meðallagi,
fóru síðan að aukast og voru tiðar á tíma-
bilinu 1620-1640. Á tímum borgara-
styrjaldarinnar í Englandi vom siglingar
nrjög sveiflukenndar en jukust aftur upp
úr 1650 og voru í góðu nreðallagi franr til
1675. Þá tók hins vegar mjög að draga úr
siglingunr frá Yarnrouth til Islands og á
seinasta áratug aldarinnar vom þær að
nrestu úr sögunni.' Hvernig konra þessar
upplýsingar nú heinr og sanran við frá-
sagnir íslenskra heinrilda? Hvað segja þær
unr þróun þessara siglinga?
Launverslun
Treglega gekk að uppræta launverslun Is-
lendinga við enska menn hér á landi.
Hún færði Islendingunr ýmsan varning
senr þeir töldu sig nauðsynlega þurfa. I
kvörtunarbréfi Norðlendinga til konungs
frá 1. ágúst 1613 sögðu þeir nrikinn mis-
brest á að einokunarkaupnrenn sinntu
þeim höfnum á Norðurlandi sem þeinr
bæri þó skylda til sanrkvæmt ákvæðunr
verslunarinnar og fóru franr á að verslun
á finrnr höfnunr á Norðurlandi yrði
heinril „hvenr der haffde lust till dennonr
att besegle. og denne fattige Landtz nod-
trofftt at forbedre. Dett vere sig Danske.
Tyske. Norske. Engelske eller andett gott
folk et cetera."4 I kvörtun Isfirðinga unr
svipað leyti kvarta þeir undan góðri
stöðu kaupnranna sem geti gert sem
þeinr sýnist því að „adrer kaupmenn ero
ecki i nand. vid Engelska meiga nrenn
ecki kaupa an fieseckta. og
ecki vogar alnrugenn þeinr
ad selia er kaupmenn vilia
ecki hafa. vtan með stomnr
vgg og otta vegna fieseckta
og rögburdar."5
Ekki mildaðist danska
stjórnin við þessa umkvört-
un. Þvert á móti gerði hún
sitt ítrasta til að hindra alla
verslun við Englendinga
með konungsbréfunú’ og
árið 1619 var í tilskipun unr
taxta verslunarinnar ítrekað
bann við verslun við út-
lendinga. Vöru þar sérstak-
lega nefndir til enskir fálka-
fangarar.7 Þessu fylgdi kon-
ungur eftir með því að
senda „skip af Danmörk að
vita, hvort ekki fýndist ís-
lenzk vara á fiskiduggum
enskra manna. Það skip var
við Island eptir veturnætur,
og könnuðu duggurnar, og
fluttu fram i Danmörk
nokkra menn, þá sultar-
muni þó víxlað höföu.“8
Vatnsfjarðarannálar orða
það svo að Danir hafi þjak-
að að íslandi.'7 Konungar
Dana og Englendinga
gerðu árið eftir með sér
sáttmála um siglingar og
verslun á rnilli ríkjanna og
lögðu Danir áherslu á að hafnir á Islandi
væru bundnar sérstökum einkarétti og
því undanþegnar öllum siglingum frá
Englandi.10
Þrátt fýrir þennan sáttmála héldu
Englendingar áfram að sigla til Islands.
Eins og fram hefur komið voru siglingar
þeirra frá Yarmouth aldrei tíðari en
næstu tvo áratugi. En hvernig sem á því
stendur er lítið getið um veru Englend-
inga á eða við Island í annálum næstu ár-
in. Nærvera þeirra birtist hins vegar í ít-
rekuðum tilskipununr gegn launverslun
Jakob I Englandskommgur.
SAGNIR 37