Sagnir - 01.06.1994, Side 89

[8 rundss°n
hvoit
«VU, h«. »
v,o. g««“ “í,;
: w**”4.
viSbuB0' kt““
T" rfi E""11 ““ ’t'fi
Whbtohw* J* B lufi
*. í »* l «**
-srJí#r—■
SAGNIB-99
orsakavaldi í greininni Óegta böm. Hún
fjallar um hvort breyting á viðhorfum til
barneigna utan hjónabands gæti hafa
valdið því að óskilgetnum börnum fjöig-
aði fremur en að skýringa sé helst að leita
í jarðnæðisskorti. Mikil vinna liggur að
baki þessari grein og tölfræðiefni teflt
gegn æviminningum. Færir hún sann-
færandi rök að því að hluti skýringarinn-
ar á aukinni óskilgetni gæti legið í hugar-
farsbreytingu. Lára Magnúsardóttir skrif-
ar grein um mannkynssögu sem hún
nefnir Hvers vegna var þrælahald afnumið i
Bandaríkjunum? Hugleiðing um hreyfiafl
sögunnar. Setur hún þar spurningamerki
við þá viðteknu skoðun að hagsmunir
Suðurríkjamanna hafi verið ein megin-
orsök þess hve þrælahald var lengi við
lýði. Siðferðileg rök hafi átt þar stóran
hlut að máli og verið ein orsökin fýrir
því hve illa gekk að leysa það.
Tvær greinar fjalla um kvennasögu í
hefðbundinni merkingu þess orðs þar
sem meginviðfangsefnið er konur, við-
horf þeirra, aðbúnaður og kjör á fýrri
tíð. Sigríður Hjördís Jörundsdóttir ^allar
um vinnukonur á Islandi í greininni „Fá-
ar voru frelsisstundirnar" Um vinnukonur á
íslandi 1880-1940. Hér er að hluta til
nýtt efni á ferð. Hún tekur viðtal við
ömmu sína um störf langömmu sinnar
og teflir þeirri vitneskju saman við það
sem finna má í prentuðum ritum um
störf vinnukvenna. Gefur greinin góða
innsýn í hvers eðlis starfið var og muninn
á að þjóna í sveit og bæ. Heiða Björk
Sturludóttir fjallar líka um heirn lang-
ömmukynslóðarinnar í greininni Guð
fyrirgeft mér hláturinn. Sjálfsmynd íslenskra
kvenna á 19. öld. Mikið er um beinar til-
vísanir og leitast við að gefa svipmyndir
úr fortíðinni af sjálfsmynd íslenskra
kvenna sem fæddar voru 1832-1885.
Heimildirnar eru minningar, bréf, ljóð
og erindi. Nokkuð er alhæft um viðhorf
kvenna almennt út frá þessum dæmum,
en fremur má ætla að heimildirnar end-
urspegli viðhorf efri stéttar kvenna, þvi
þær voru ekki margar af þessari kynslóð
sem skrifuðu eða gáfu út eftir sig efni.
Myndefni þessara greina skiptir miklu
máli fyrir efnið þar sem leitast er við að
lýsa kjörum og aðbúnaði kvenna.
Enn hefur ekki verið minnst á efni
fjögurra allólikra greina, bæði í tíma og
efnistökum. Agústa Bárðardóttir skrifar
grein þar sem hún talar um sem alþýð-
Reykjavík 1874. Þar kynnist lesandinn
hinni hliðinni, málavöxtum og aðstæð-
um stúlkunnar frá Sauðagerði séð í sam-
hengi við önnur afbrot af þessu tagi.
Tvær greinar um galdamál eru í þessu
hefti Sagna. Einar Hreinsson endur-
skoðar viðtekna söguskoðun um refsi-
gleði Þorleifs Kortssonar sýslumanns og
lögmanns í lipurlega skrifaðri grein,
Skraddarinn og seiðtnennirnir. Þorleifur
í greininni Ekki skaltu láta galdrakonuna
lifa. Af Galdra-Möngu og Galdra-Imbu.
Þær tvær voru meðal fárra kvenna sem
sakaðar voru um að leggja stund á galdur
og athylgisvert að sjá hvað einkenndi mál
þeirra og hvert viðhorf samtíðarinnar var
til galdakvenna með hliðsjón af þeirri
sérstöðu sem galdamál á Islandi eru talin
hafa haft.
I þremur greinum velta höfundar sér-
Kortsson og galdramál 17. aldar. Rökræðir
hann við fræðimenn sem áður hafa skrif-
að um efnið, og kemst að trúverðugri
niðurstöðu um að of mikið hafi verið
gert úr mannvonsku hans. Mál Galdra-
Möngu frá Trékyllisvík á Ströndunr er
eitt þeirra mála sem Þorleifur Kortsson
tók fýrir á Alþingi og Einar segir frá.
Bára Baldursdóttir skoðar nánar mál
hennar og annarrar konu, Galdra-Imbu,
staklega fýrir sér áhrifum hugarfars og
siðferðis á sögulega framvindu. Nikulás
Ægisson fjallar um Island á 18. öld í
skemmtilega skrifaðri grein sem heitir Að
éta skó sinn. Kannar hann þar hvort
kenningin um lært hjálparleysi eigi við til
að skýra hvers vegna bjargarleysi Islend-
inga var svo mikið sem raun ber vitni á
18. öld. Sigríður Ingibjörg Ingadóttir
veltir einnig fýrir sér viðhorfum sem
SAGNIR 87