Sagnir - 01.06.1997, Page 17

Sagnir - 01.06.1997, Page 17
hitamáli þar sem mörgum fannst nóg um að hjóðverjar þyrftu að bera sökina á síð- ari heimsstyijöldinni á herðurn sér án þess að Fischer og stuðningsmenn hans bættu þeirri fyrri við. Deilan var í raun ekki síður pólitísk en sagnfræðileg en hér gefst ekki rými til að fjalla náið um hana.5 Kaflaskil urðu í „Fischerdeilunni" og umræðunni um aðdraganda fyrri heims- styrjaldarinnar almennt árið 1969. Það ár gaf Fischer út bókina Krieg der Illusioiicn þar sem hann fjallaði unr Þýskaland fyrir fýrri heimsstyrjöld og aðdraganda stríðs- rns. Ekki var nóg með að þar rökstyddi hann nánar skoðun sína um ábyrgð Þýskalands á að fyrri heimsstyrjöldin braust út heldur gekk hann skrefinu lengra en áður og fullyrti að stríðið hefði ekki verið vegna þess að áhætta sem ráða- menn í Berlín tóku fór á versta veg held- ur sagði hann stríðið hafa verið árangur vel heppnaðrar áætlunar Þjóðverja. Krieg der Illusionen I Kricg der Illusioiien sýndi Fischer fram á með sannfærandi hætti að þjóðernis- rembings- og útþensluhugmyndir (marg- ar þeirra jafnvel svo öfgakenndar að leita þarf til nasistaflokks Hitlers til að finna hliðstæðu'j hefðu verið orðnar mjög út- hreiddar í Þýskalandi löngu fyrir fyrri heinrsstyrjöld og taldi hann að þýska stjórnkerfið hefði verið gegnsýrt af slík- urn hugmyndum. Hvað umræðuna um aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar snertir er bókin gíf- ufiega mikilvæg þar sem Fischer afsann- aði hina viðurkenndu söguskoðun. Það er alveg ljóst að Þýskaland og Austurríki- Ungverjaland notuðu bara morðin á rík- tsarfanum og konu hans sem tilefni til að hefja stríð á hendur Serbiu sem ríkin vildu af öðrum ástæðum. Hverjar þær ástæður voru er reyndar enn ekki sam- staða um nteðal fræðimanna en sérfræð- ingar á þessu sviði sagnfræðinnar deila þó nú til dags hvorki um hvort það hafi verið aðgerðir þess- ara tveggja ríkja sem komu stríðinu af stað né hvort morð- in hafi orðið til þess að ráðamenn í Vín áttu enga kosti aðra en að grípa til þeirra aðgerða sem þeir gerðu. Ríkin tóku einfaldlega ákvarðanir sem þau vissu að myndu liklega enda með stórstyijöld þrátt fýrir að aðrar leiðir hefðu algerlega nægt til að bjarga heiðri Austurrikis-Ungverjalands eftir morðin i Sarajevo.7 Hugsanlega mætti halda því fram að ráðamenn íVín hafi vonast til þess að stríð við Serbíu myndi ekki leiða til stríðs við Rússland. Umræðan meðal þeirra sýnir þó greinilega að þeir áttu síður von á því að Rússar stæðu aðgerðalausir á meðan Austurríki-Ungverjaland sigraði Serbíu með vopnavaldi. Flest bendir til þess að evrópsk stórstyrjöld en ekki staðbundið stríð hafi verið það sem stjórnvöld í Þýskalandi vildu. Þannig sýndi Fischer fram á að ákvörðun var tekin í Berlín unt að hefja hernað gegn Rússum og Frökk- um hvort sem andstæðingarnir tækju fýrsta skrefið eða ekki." Það er ljóst að í Krieg der IUusionen eru ýmis atriði sem sagnfræðingar eru ósam- rnála um.’ Almenn samstaða hefur þó náðst um að það hafi verið yfirvegaðar ákvarðanir ráðamanna í Berlín ogVín sem hrundu af stað keðjuverkun sem endaði með því að fyrri heimsstyrjöldin hófst. Morðin í Sarajevo voru tylliástæða til að koma af stað stríði en ekki neisti sem or- sakaði sprengingu í púðurtunnu. Segja má að sérfræðingar í aðdraganda fýrri heims- styrjaldarinnar hafi kastað kenningunni um „sögulegt slys“ fýrir róða. Þess í stað hafa þeir hafið uin- ræðu um hvað hafi orðið til þess að Þýskaland og Aust- urríki-Ungverjaland hrundu fyrri heimsstyrjöldinni af stað, hvort ríkin tvö beri jafn mikla ábyrgð á því að til stríðs kom og hvort önnur ríki hafi borið ábyrgð á því að koma ráða- mönnum i Berlín ogVin í þá stöðu að þeir töldu nauðsynlegt að hefja stríð. Þessi sam- staða um að garnla söguskoðunin standist engan veginn náðist á árunum eftir 1969 og því mætti ætla að höfundar yfirlitsrita um mannkynssögu hafi fyrir löngu hent hinni úreltu söguskoðun út úr bókum sín- um og sett þá nýju inn í staðinn.Tuttugu og átta ár hljóta að vera nógu langur tími til að koma niðurstöðu sérfræðinga á framfæri við almenning, eða hvað? Kennslubækur Rétt er að skoða fýrst þær bækur þar sem fólk kynnist umræðunni um aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar í fyrsta sinn, þ.e. kennslubækur sem stuðst er við í grunnskólum landsins. Hjá Námsgagna- stofnun fengust þær upplýsingar að al- mennt væri bókin Samferða um söguna'0 eftir Bengt Áke Hager notuð við kennslu urn þetta tímabil mannkynssögunnar. I bókinni er aðdragandi stríðsins útskýrður á eftirfarandi hátt: Ríkisarfi Austurríkis-Ungveijalands var myrtur ásamt konu sinni í Sarajevo sumarið 1914. Morðinginn var félagi í serbneskri þjóðernishreyfingu ... At- burður þessi leiddi loks til þess að Aust- urríki-Ungverjaland lýsti yfir stríði á hendur Serbíu. Til að knýja Austurríki-Ungveijaland til friðarsamninga hófu Rússar almennt herútboð, þ.e. að búa heri sína til átaka. Þýska ríkisstjórnin taldi sér ógnað með þessu og krafðist þess að Rússar hættu þegar herútboði sínu. Þegar Rússar neit- uðu lýstu Þjóðveijar strax stríði á hend- ur bæði Frökkunt og Rússum." Þetta er í sjálfu sér ágæt og auðskiljanleg einfoldun á kenningunni um „sögulegt Ríkisaifi Austurrikis-Ungvcrjalcmds og ciginkona hans lcggja upp í hinstuferð sítia í Sarajcuo 28.júin 1914. líir morðið á þeim orsök heimsstyjaldarinnarfyrri? „Tuttugu og átta ár hljóta að vera nógu langurtími til að koma niðurstöðu sér- fræðinga á framfæri við al- menning, eða hvað?" SAGNIR 15
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.