Sagnir - 01.06.1997, Side 25

Rckafjara i Arneshreppi í Strandasýslu. Sveiflur i viðarreka við Islandsstrendiir liafa eflaust haft afdrifaríkari af-
leiðingarfyrir landsmetui eftir siðbrcytiiitiii en fyrir.
Miðað við þetta dæmi virðist skortur á
fjármögnun ekki hafa verið mönnum
mestur fjötur um fót við viðhald kirkna
fyrst eftir siðbreytingu en sálugjafir virðast
þó fljótlega hafa lagst af eftir þetta og það
hlýtur að hafa haft töluverða tekjuskerð-
mgu í for með sér fyrir kirkjur landsins.
Aflátssalan á síðmiðöldum hvíldi á kenn-
ingunni um hreinsunareldinn en það var
gagnrýni á þessa sölu sem markaði upp-
hafið að siðbótarstarfi Lúthers. Það gefur
þvi auga leið að aflátstilboð hljóta að hafa
verið afnráð úr íslenskum máldögum
fljótlega eftir að kirkjuskipan Kristjáns III.
komst hér á. Þar með má telja að einnig á
þessu sviði hafi margar kirkjur landsins
misst þó nokkurn spón úr aski sínum fjár-
hagslega. Það virðist þó ekki síður hafa
verið skortur á timbri en fjármögnun sem
atti eftir að reynast landsmönnum mestur
dragbítur við að halda kirkjum sínurn í
horfinu fyrstu áratugina eftir siðbreyt-
ingu.
Breyting á aðföngum til við-
halds og nýbygginga
Ekki er að sjá að miklar breytingar hafi
orðið á rekaviðareign landsmanna tengd-
ar því að konungur öðlaðist betri tök á
landinu eftir siðbreytinguna. Að vísu tók
hann til sín útróðrarjarðir Skálholtsstóls
suður með sjó árið 1563 sem fylgdi
nokkur reki en lét stólnum í staðinn jarð-
ir í Borgarfirði í té.34 I ljósi þess að reki
telst álika mikill á BorgarfjarðarQörunr
eins og á þeim suður með sjó, er ekki vist
að þessi jarðaskipti hafi haft afgerandi
áhrif á stólinn með tilliti til rekaeignar þó
Eann hafi vissulega haft það með öðrum
hætti. Annar þáttur gæti hafa verið áhrifa-
nreiri í þeim efnum en það er breytileiki
þess hve mikið af timbri rekur á land ár
nvert. Þótt erfitt sé að henda reiður á það
i heimildum sést að sumra ára er getið
sem sérlega gjöfulla í þessum efnum en
annarra sem rýrra. Rekaleysi gat jafnvel
varað í nokkur ár eða áratugi.35
I biskupasögum sínum greinir Jón
Halldórsson svo frá:
A dögum Marteins biskups
[1549—1557] forgékk skútan eður ferj-
an, svo þá lagðist af sú sigling til Noregs
eður kauphöndlun, sem staðurinn hafði
þar og hefur aflagzt síðan. Þá gekk og
undan Skálholtskirkju það pláz eður
greniskógar-ítak, er hún átti i Noregi.3'1
Það virðist sein þessir viðburðir hafi haft
mjög mikil áhrif á timburflutninga til ís-
lands. Með þessu missa biskupsstólarnir
mikilvæga aðstöðu sem hlýtur að hafa
skipt miklu varðandi timburaðföng bæði
á stólunum sjálfum og kirkjum innan
umdæmis þeirra.
Þess verður vart í heimildum frá því
fremur skömmu eftir siðbreytinguna að
skortur varð á timbri til viðhalds kirkna
sem og annarra bygginga. Strax árið 1559
kom beiðni um timburaðstoð frá Skál-
holti.37 Þetta vandræðaástand í timbur-
málum virðist þá því miður komið til að
vera. Arið 1574 kvörtuðu Jón lögmaður
og Guðbrandur biskup yfir því við Dana-
konung að hann hafi nú í nokkur ár ekki
látið skip sitt ganga í hafnir í Skagafjarð-
ar- og Húnavatnssýslum og aðrir kaup-
menn fái ekki að versla þar. Þetta hafi
skapað mikil óþægindi fyrir íbúa þessara
sýslna þar sem þeir hafi ekki fengið nauð-
synjar sínar en verstur hafi þó verið skort-
urinn á byggingartimbri þar sem dóm-
SAGNIR 23