Sagnir - 01.06.1997, Page 55

Sagnir - 01.06.1997, Page 55
konungi á að í því samkrulli sem fylgdi sameiningu nrargra kaupmanna, væri alltaf hætta á óráðsíu og of stórri yfirbyggingu. Félagsverslun myndi því hvorki auka tekj- ur konungs af Islandsversluninni né styrkja kaupmannastéttina í landinu.52 I úttekt sinni á umdæmaversluninni lagði Arni aðaláherslu á að telja upp það óhagræði sem fylgdi félagsverslun fyrir þegna konungs á íslandi. Greinargerð hans frá 5. janúar 1706, var í fimrn liðum: I. Hann hamraði á þeirri staðreynd að í umdæmaversluninni mættu landsmenn versla utan sins umdæmis ef þeirra eig- in kaupmaður byði upp á lélegan varn- ing. Hann vildi samkeppni þar sem kaupmenn kepptust við að bjóða góðar vörur til að tapa ekki viðskiptavinum til næstu hafnar. Arni nefndi þar kaup- mennina í Hofsósi og Hólminum sem höfðu náð stórum hluta af verslun ná- lægra hafna þar sem þar voru verri vör- ur á boðstólum. Að vísu væru alltof fáir landsmenn sem vissu af þessari heimild í reglugerðinni frá árinu 1684. En þetta frelsi og aðhald yrði einskis virði í fél- agsverslun þar sem sömu vörurnar stæðu til boða í öllum kaupstöðum. Gæða- og verðlagseftirlit yrði ekki öfl- ugt þar sem kaupmenn, eða umboðs- rnenn þeirra á Islandi gætu sjálfir skammtað sér lög og rétt, jafnvel versl- unarráðið sjálft yrði máttvana. II. I tíð Islenska verslunarfélagsins hafði komist ruglingur á vöruframboð í hverri höfn fyrir sig. Kaupntenn gætu ekki vitað hvað þeir ættu von á mörg- uni viðskiptavinum og hefðu því oft of lítið af þeim vörum á boðstólum sem landsmönnum voru nauðsynlegar, til dæmis mjölvægum mat og byggingar- við. Ennfremur gætu kaupmenn breytt samsetningi innflutningsins þannig að meira yrði hlutfallslega af vörum sem hægt væri að selja á hagstæðara verði á Islandi en til dæmis kornvörur. III. Arni benti á að í verslunartaxtanum frá 1702 væru ekki ákvæði um verð á nautum, sokkum og snæri. I umdæma- versluninni hafði myndast sú hefð að kaupmenn byðu sanngjarnt verð fyrir þessar vörur, annars ættu þeir það á hættu að viðskiptavinirnir héldu til næsta kaupstaðar. I félagsverslun væri leikur einn fyrir kaupmenn að koma ser upp algildum taxta yfir þessar vörur °g þær síst metnar of hátt. Ruglingur myndi því komast á þann flókna vef hlutfallsverðs sem gilti á íslandi. IV. Á tímum aflabrests áttu kaupmenn það til að slá af kröfúm sínum um gildan fisk. Að sama skapi gátu þeir hafnað vöru ef framboðið af henni var inikið. En heimamenn gætu alltaf haldið með feng- inn til næstu hafnar í von um að fa hag- stæðara mat og þar með ná sölu.Til að forðast slíkt tap á viðskiptavinum næðist samkomulag um mat á gildum fiski þannig að hægt væri að vita nokkurn veginn fyrirfram hverju yrði hafnað. I félagsverslun gætu kaupmenn sett sér einhliða reglur um gæði vörunnar sem jafnvel leiddi til þess að góðar og gildar afúrðir bærust aldrei í kaupstað. V. Árni Magnússon beindi gagnrýni sinni að fýrirhuguðu skipulagi félagsins. Eins og áður sagði var stefnt að laustengdum samtökum, eða sameignarhlutafélagi. Hann taldi sig geta lesið út frá drögun- um að félagið myndi skiptast upp í 20 einingar (þar tekur hann sem gefið að allir ættu 6 hluti) og hver höndin myndi vera upp á móti annarri. Samt SAGNIR 53
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.