Sagnir - 01.06.1997, Side 62

Stórmemiið (tlic bigfellow) gcttgitr utii stræti Dyjlinnar án þess aðfólk bcri ketinsl á liaiin. — Úr kvikmyndinni.
þykktu að setjast að samningaborði í
London síðla árs 1921 .'2 Vitaskuld hlutu
þessir samningar að fela i sér málamiðlun
en hana var Michael Collins tilbúinn til
að sætta sig við enda vissi hann sem var
að her IRA var að niðurlotum kominn
og ekki myndi reynast unnt að vinna
hernaðarsigur á Bretum. Hann gerði sér
ljóst að samningar við Breta gætu aldrei
falið í sér ýtrustu kröfur þjóðernissinna
og þar að auki hélt hann því fram að
samningarnir væru mikilvægt þrep, sem
hægt yrði að byggja á í framtíðinni, á
leiðinni til fulls sjálfstæðis.13
Samningarnir gerðu ráð fyrir að Irar
fengju fullveldi en yrðu áfram undir
bresku krúnunni og þyrftu að sverja kon-
ungi eið þess efnis. Þeir fólu einnig í sér
staðfestingu á skiptingu Irlands í tvennt
þar sem Norður-Irland varð sérstakt
heimastjórnarsvæði. Þessi niðurstaða átti
reyndar ekki að koma nokkrum manni á
óvart því hún hafði legið fyrir nokkru
áður. Samningarnir ollu samt sem áður
klofningi innan Sinn Féin og blóðugri
borgarastyrjöld á Irlandi. Skipting írlands
fór auðvitað mest í taugarnar á róttækari
þjóðernissinnum en af því að þeir vissu ef
til vill innst inni að við henni var ekkert
að gera, þar eð ekki hafði reynst unnt að
þvinga sambandssinna í Ulster til að vera
með, deildu þeir um eiðstaf þann sem
sverja þurfti konungi Bretaveldis. Sjálfum
sér töldu þjóðernissinnar trú um að hægt
yrði að endursameina Irland seinna.14
Samingurinn við Breta var samþykktur
á írska þinginu með sjö atkvæða mun í
janúar 1922 og andstæðingar hans gengu
þegar á dyr með leiðtoga Sinn Féin,
Eamon de Valera, í broddi fylkingar og
hafði hann með sér
marga helstu banda-
menn Michaels
Collins (svo sem
Harry Boland, sem
er keppinautur
Collins unt ástir
Kitty Kiernan í
kvikmyndinni
Michael Collins).
Arthur Griffith var
kosinn forseti i stað
deValeras en Collins tók raunverulega við
stjórnartaumunum sem nokkurs konar
forsætisráðherra. Andstæðingar samnings-
ins gerðu sig hins vegar ekki liklega til að
hlíta þessari löglega fengnu niðurstöðu og
i borgarastyijöldinni sem fylgdi í kjölfarið
féllu fleiri en i stríðinu við Breta. Collins
hikaði lengi við að takast á við róttækl-
ingana en lét loks undan kröfum Griffiths
og annarra enda varð uppgjör á endanum
óumflýjanlegt. Stuðningsmenn samnings-
ins höfðu sigur og lýðræðið sigraði því að
lokum en var dýru verði keypt, næstum
því 4000 manns féllu á því eina ári sent
stríðið varði.15 Sannaðist þar hið forn-
kveðna að bræður munu berjast.
Þessir atburðir klufu Irland í herðar
niður og skildu eftir sár í írskri þjóðarsál
sem ekki eru enn að fullu gróin. Klofn-
ingur þessi hefur mótað stjórnmál á Ir-
landi alla þessa öld. Stærstu stjórnmála-
flokkarnir Finc Gael og Fianna Fáil eru til
dæmis bein afsprengi stuðningsmanna og
andstæðinga samningsins við Breta árið
1921 .u’ Þessi klofn-
ingur sem enn eimir
af er einmitt ein af
ástæðum þess að
myndin um Micha-
el Collins vakti enn
frekar athygli á Ir-
landi en ella enda
tekur hún á um-
brotatímum sem
ekki ríkir sátt um í
þjóðarsálinni. Unt
Michael Collins er það að segja að hann
spáði því eftir undirritun samningsins við
Breta í London árið 1921 að hann fengi
að gjalda fyrir með lífi sínu enda vissi
hann vel að ungir aðdáendur hans og
fyrrum lærisveinar myndu nú fyrirlita
hann sem verstu bleyðu. Collins reyndist
sannspár um eigin afdrif því hann féll fyr-
ir byssukúlu úr launsátri við Béal na
mBláth í Cork-sýslu 22. ágúst 1922.17
Gerry Adams líkt við
Michael Collins
Alla tíð hafa verið sagðar þjóðsögur af
Michael Collins. Hann þótti allt í senn,
hugaður, hrífandi og harður í horn að
taka. Frægar eru sögurnar af honum á
reiðhjólinu sem hann ferðaðist á um
stræti Dyflinnar og skipti þá engu þótt
varðlið breska hersins stæði á hverju
götuhorni. Þessari mýtu eru gerð góð skil
í kvikntyndinni Michael Collins; bæði fær
reiðhjólið verðskuldaðan sess sem og
hugrekki Collins þegar hann heldur inn i
gin ljónsins, sjálfar höfuðstöðvar breskra
yfirvalda í Dublinar-kastala. Kvikmyndin
er þannig í takt við þjóðsögurnar og
styrkir þá trú að hér hafi verið sannkallað
„stórmenni" á ferð, réttnefnt „the big
fellow".
Það gefur hins vegar auga leið að þrátt
fyrir að Michael Collins lifi í ntinningu
Ira sent glæst hetja varð kvikmyndin
Michael Collins fyrst og fremst að þrætu-
epli vegna ástandsins sem ríkt hefur á
Norður-írlandi undanfarin 29 ár og í því
sambandi verður ekki horft fram hjá þeir-
ri staðreynd að Michael Collins var þrátt
fyrir allt forfaðir IRA nútímans. Myndin
er því afar áhugaverð sagnfræðilega séð
fyrir þær sakir að meta má tilurð hennar
sem innlegg í þá baráttu sem enn er háð á
Norður-Irlandi, útkjálkanum sem ekki
fýlgdi með í hrossakaupum þeim er gerð
„Alla tíð hafa verið sagðar
þjóðsögur af Michael Coll-
ins. Hann þótti allt í senn,
hugaður, hrífandi og harður
í horn að taka."
60 SAGNIR