Sagnir - 01.06.1997, Side 74

Sagnir - 01.06.1997, Side 74
hátt fæðingarhlutfall. Þrátt fyrir að giftar konur væru minnihlutahópur, var fæð- ingarhlutfallið engu minna en á Norður- löndunum. Bent hefur verið á í því sam- bandi að hjónabandið hafði „í för með sér nánast því gernýtingu á líffræðilegri getu hennar til barnsburðar ,..“27 Erlend- ar rannsóknir hafa einnig sýnt fram á að heilsu kvenna er stefnt í voða þegar stutt bil er á milli fæðinga. Konan verður ekki fær um að gefa brjóst eða sinna tveimur smábörnum samtímis, afleiðingin verður venjulega sú, að annaðhvort barnið deyr.:“ Tíðar fæðingar, mikill barnamissir, sjúk- dómar og fátækt voru fýlgifiskar konunn- „Mæðrum, útslitnum and- lega og líkamlega, var lögð á herðar sú mikla ábyrgð að dæma um eigin hæfni og getu til brjóstagjafar." ar. Ljóst er að á átjándu öld var ekki að- eins um líffræðilega gjörnýtingu konunn- ar að ræða, heldur einnig andlega. Hnípin kona í vanda Að öllu framansögðu er ljóst að brjósta- gjöf á átjándu öld hefur verið miklum annmörkum háð.Yfir konur gengu sóttir aldarinnar jafnt og aðra, þær voru einnig hrjáðar af landlægum hörgulsjúkdómum af völdum vannæringar og ofan á allt eru allar líkur til þess að þær hafi verið mjög hijáðar af kvensjúkdómum hvers konar. Vannæringin gat verið margvíslegur orsakavaldur.Til hennar má rekja líkur á Barnslík í kistu snemma á öldintii. Niðurstöður frœðimanna, á þá leið að mœður liaft uanrœkt hlutverk sitt og ekki stst að mœður Itafi vanrœkt eldi barna sinna til að takmarka lífslíkur þeirra er áfellisdómur yftr konum fyrri alda. — Þjóðminjasafn Islands. ófullburða og ófullkomnum börnum, sem áttu sér minni lífslíkur.Vannæring móður gat valdið því að mjólkurmyndun var ekki næg til að fullnægja fæðueftirspurn barnsins og rök hafa verið færð fyrir úr- ræðum mæðranna. Hinn hái giftingaraldur hefur einnig haft áhrif á heilbrigði og lífslíkur barn- anna.Allt eru þetta þættir sem hugleiða þarf þegar við ræðum um ungbarnadauða á átjándu öld. Mæðrum, útslitnum andlega og líkam- lega, var lögð á herðar sú mikla ábyrgð að dæma urn eigin hæfni og getu til btjósta- gjafar. Auðvelt er að skilja að lítið þurfti til að þær sannfærðust um ófullkomleika sinn og teldu kúamjólkina bestu lausnina. Niðurstöður fræðimanna, á þá leið að mæður hafi vanrækt hlutverk sitt og ekki síst að mæður hafi vanrækt eldi barna sinna til að takmarka lífslíkur þeirra er áfellisdómur yfir konum fyrri alda. Dóm- ur sem ekki getur talist réttnrætur. Tilvísanir 1 Gísli Gunnarsson, Upp cr boðið Isaland. Einokunarverslun og (slenskt satnfélag 1602-1787 (Reykjavík, 1987), bls. 23. 2 Loftur Guttormsson, „Barnaeldi, ungbarnadauði og viðkoma á Islandi 1759-1860.“ Athöfn og orð. Aftncelisrit helgað MattlnasiJónassyni áttræðum. Ritstjóri Sigutjón Björnsson (Reykjavík, 1983), bls. 153. 3 Sama rit, bls. 154. 4 Sama rit, bls. 154. 5 Eggert Olafsson, Fcrðabók Eggcrts Olafssonar og Bjarna Pálssonar utn fcrðir þcirra á Islandi árin 1752-1757 I. íslenzkar) hefur Steindór Steindórsson (Reykjavík, 1943), bls. 313. 6 Gísli Gunnarsson, The Scx Ratio, the Infant Mortality and Adjoining Societal Rcsponsc in Pretransitional Iccland (Lundi, 1983), bls. 4. 7 Arni Björnsson, Merkisdagar á tnannsœvinni. Gamlar venjur siðarcghtr og sagnir (Reykjavík, 1982), bls. 46. - Helgi Þorláksson, „Óvelkomin börn?“ Saga XXIV (1986), bls. 88. 8 Eggert Ólafsson, Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar II, bls. 49-50. 9 Schleisner, Peter Anton, Island undersögt fra et lægevidenskapcligt synspunkt (Kaup- mannahöfn, 1849), bls. 166. lOJónas Jónassen, Lækningabók handa alþýðu á íslattdi (Reykjavík, 1884), bls. 326. 11 Sama rit, bls. 326-327. 12 Sama rit, bls. 70-72. 13 Sama rit, bls. 70-71. 14 Loftur Guttormsson, „Barnaeldi, ungbarnadauði og viðkoma á íslandi 1759-1860“, bls. 155. 15 Eggert Ólafsson, Fcrðabók Eggcrts Ólafssonar og Bjartta Pálssonar I, bls. 229. 16 Sama rit, bls. 229-230. 17 Árni Björnsson, Merkisdagar á tnatinsævinni, bls. 42. 18 Gísli Gunnarsson, The Sex Ratio, bls. 9. 19 Björn Halldórsson, „Atli eður ráðagjörðir yngismanns um búnað sinn helst um jarðar- og kvikfjárrækt aðferð og ágóða með andsvari gamals bónda. Samanskrifað fyrir fatækis frumbýlinga, einkanlega þá sem reisa bú á eyðijörðu." Rit Björns Hall- dórssonar ( Sauðlauksdal. Gísli Kristiánsson og Björn Sigfússon bjuggu til prentunar (Reykjavík, 1983), bls. 174. 20 Helgi Þorláksson, „Óvelkomin börn?“,bls. 103. 21 Árni Björnsson, Mcrkisdagar á mannsævinni, bls. 43. 22Jónas Jónassen, Lækningabók Itanda alþýðu, bls. 323-324, 326. 23 Dagný Heiðdal, „„Þeir sem guðirnir elska deyja ungir“. Um ungbarnadauða og ungbarnaeldi á 18. og 19. öld.“ Sagnir9 (1988), bls. 67. 24 Hastrup, Kirsten, „A question of reason. Breast-feeding patterns in seventeenth- and eighteenth-century Iceland.“ Thc Anthropology ofBreast- feeding. Natural Law or Social Constmct.Vanessa Maher ritstýrði (Oxford, 1992), bls. 98-99. 25 Helgi Þorláksson, „Óvelkomin börnVj bls. 88. 26 Eggert Ólafsson, Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar I, bls. 229. 27 Loftur Guttormsson, „Barnaeldi“, bls. 155. 28 Hér er átt við „Maternal depletion syndrome“ í rannsóknum á vanþróuðum lönd- um.Vanessa Maher, „Breast-Feeding and Maternal Depletion.“ The Anthropology of Brcast-feeding. Natural Law or Social Constmct.Vanessa Maher ritstýrði (Oxford, 1992), bls. 157. 72 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.