Sagnir - 01.06.1997, Side 85

Sagnir - 01.06.1997, Side 85
Mynd 2. Dæmi um húðblœðingar og drep sem bakteríur skyldar Y. pestis geta valdið með eiturefnum sínum. Líklegt mi telja að nafngiftin „svartidauði" sé tilkomin vegtia þessa sjúkdómsástands. dómurinn lifi áfram í samfélaginu og fjari ekki út. I reynd gerist þetta auðvitað ekki með svo reglubundnum hætti og reynslan sýnir að u.þ.b. 10.000 fæðingar þurfi á ári til þess að sjúkdómurinn verði að staðsótt (landlægur). Mislingar hafa því aldrei get- að orðið landlægir á Islandi. Hinn sjúkdómurinn er hlaupabóla og ristill en það eru tvær sjúkdómsmyndir sem hlaupabóluveira veldur. Það eru eink- um börn sem fa hlaupabólu en eldri sjúkl- ingar fa ristil. Þeir sem fa ristil hafa smitast af hlaupabólu í æsku enda bera menn veiruna ævilangt eftir frumsýkingu. Fræði- lega þarf því ekki nema eina fæðingu á 50 ára fresti til að hlaupabóla viðhaldi sér og verði að staðsótt. Rannsóknir á einangruð- um og fámennum byggðalögum sýna að sú er raunin og að ekki þarf nema um 300 manna samfélag til að bera sjúkdóminn. Þannig er ljóst að margar farsóttir á síð- ari tímum gátu ekki náð fótfestu til forna i fámennari samfélögum með dreifðari byggð. Inflúensa er dæmi um sjúkdóm með afar stuttan meðgöngutíma og mikla smithæfni enda berst veiran með úðasmiti frá hnerrandi og hóstandi sjúklingum. Inflúensa hefur^ ekki getað verið til meðal manna fýrr efa nægilegur fólksfjöldi með mikilli fólksþéttni varð til. Enda er inflú- ensufaraldri/fýrst lýst 1580/ Þó skal á það bent að fólksfjöldinn einn og sér er ekki eini áhrifavaldurinn hvað varðar hæfni smitsjúkdóms til að verða að staðsóttr: Ef sýkill getur þrifist í öðrum dýrategundum en mönnum má segja að hýsilþéttleikinn aukist ef maðurinn hefur náið samneyti við dýrin. Upphaf farsóttar: Hæfni smitsjúkdóms til að breiðast út í samfélagi er háð því sem kallað er útbreiðslutala (basic reprod- uctive rate). Megin áhrifavaldarnir eru líkurnar á smitun þegar næmur einstakl- tngur verður útsettur fýrir smiti, fjöldi sambanda næmra og smitaðra í samfélagi °g tíminn sem sýktur einstaklingur er smitandi. Síðar hefur hlutfallslegur fjöldi onæmra í samfélaginu einnig áhrif á út- breiðslu sjúkdómsins. Útbreiðslutalan er skilgreind með ákveðnum hætti: Ro er meðaltal einstaklinga sem smitast beint frá smitandi einstaklingi á smittíma hans þeg- ar hann kemur inn í hjörð sein öll er næm. Ef Ro < 1 hverfur sjúkdómurinn, ef Ro = 1 verður hann staðsótt en ef Ro -M verður hann að farsótt. Plágan - svartidauði Sjúkdómurinn orsakast af bakteríu (Yers- Wia pestis). Hann er smitsjúkdómur í dýr- um (zoonosa), einkum í nagdýrum. Smit- ferjan (vector), skordýr sem ber sjúkdóm- inn á milli, er fló oftast rottufló. Menn geta einnig smitað hvern annan með úða- smiti. Dæmi eru um að húsdýr eins og kettir með sýkt tannhold og munnvatns- Mynd 3. ímyndaður lungnapestarfaraldur, t.d. í Skálholti í desember 1402. Dagar Gert er raðfyrir þröngum húsakosti 100 mantia sem hafa haldið sig að mestu itinandyra enda vetur úti. Far- aldurinngetigur yfir á innan við 3 vikum ogfestir liggja í valnum.* SAGNIR 83
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.