Sagnir - 01.06.2004, Side 22

UM HVAÐ VAR

DEILT7
Stjórnarráðs viðræður um efnahagsmál í september 1968. Frá vinstri: Lúðvík Jósefsson, Eysteinn Jónsson, Ólafur Jóhannesson og Jóhann Hafstein.
leysi. Eitt skilyrði til þess að hagkvæmur iðnaður risi upp á íslandi
var að hann myndi njóta þeirra tollakjara sem iðnaður annarra
þjóða naut svo hann yrði samkeppnishæfur.22
Stuðningsmenn EFTA sáu fyrir sér að í framtíðinni yrði hægt að
efla iðnað á Islandi með orkuframleiðslu með nýtingu fossafls og
jarðhita. Um þetta leyti var farið að byggja álver í Straumsvík og
þegar því yrði lokið væri til nýtt innlent hráefni á hagstæðu verði
sem gæti orðið undirstaða margvíslegs málmiðnaðar. Hins vegar
benti Jóhannes Nordal á það að íslenski markaðurinn væri of lítill
til þess að hægt yrði að byggja hagkvæmt álvinnsluver sem yrði
samkeppnishæft við stórfyrirtæki annarra landa. Allsstaðar væru
framleiðsluvörur úr áli tollskyldar og lítil von væri því á að veruleg-
ur áliðnaður gæti vaxið á fslandi nema íslendingar fengju aðgang
að erlendum mörkuðum, eins og myndi fást með aðild að EFTA.23
í fundargerð EFTA-nefndarinnar frá ágústmánuði árið 1968
kemur fram að rætt hafi verið við fulltrúa iðnaðarins um það hvort
ísland ætti að sækja um aðild að EFTA. Þeir viðmælendur sem rætt
var við voru síður en svo á móti því að aðildarbeiðni af íslands
hálfu yrði lögð fram en sögðu þó að ýmis aðlögunarvandamál gætu
komið upp. Töldu þeir að þau vandamál myndu án efa leysast og
þannig myndi iðnaðurinn vaxa og nýjar útflutningsgreinar geta ris-
ið. Vildu þeir að sú stefna yrði mótuð gagnvart iðnaðinum að hann
nyti alls ekki lakari kjara en sjávarútvegurinn.24
Nokkru síðar barst Gylfa Þ. Gíslasyni bréf frá Félagi íslenzkra
iðnrekenda þar sern kom fram að stjórn félagsins teldi það rétt að
sækja um aðild „þannig að unnt sé að gera sér fullkomna grein fyr-
Árið 1966 var áætlað að um 3800 manns ynnu við þá iðnaðar-
framleiðslu þar sem talið var að neikvæðra áhrifa myndi gæta af af-
námi tolla og hafta samfara aðild að EFTA. Þetta voru tæp 5% alls
vinnandi fólks í landinu og um 19% þeirra sem störfuðu við iðnað í
heild sinni.19
Andstæðingar EFTA-aðildarinnar óttuðust mikið atvinnuleysi ef
íslenski iðnaðurinn yrði ekki lengur varinn með tollum og höftum.
Menn gátu þó ekki lokað augunum fyrir því að eitthvað varð að
gera til þess að bæta efnahagsástandið á íslandi. Erfiðleikar á sölu
sjávarafurða héidu áfram og verðfall á mörgum mikilvægum sjávar-
afurðum var yfirvofandi, ekki bara hér á landi heldur víða annars
staðar í heiminum á þessum tíma. Jóhannes Nordal seðlabanka-
stjóri taldi að ekki væri nein von um verulega aukningu útflutnings
nema fslendingar fengju greiðan og tollfrjálsan aðgang að stórum
mörkuðum.20 Með inngöngu í EFTA myndi 100 milljóna manna
markaður opnast og því veltu menn fyrir sér hvaða hlutverki ís-
lenskur iðnaður þyrfti að gegna í atvinnulífinu í framtíðinni. f frum-
greinum þjóðarbúskapsins, landbúnaði og sjávarútvegi, hafði vinn-
andi fólki fækkað mjög mikið hlutfallslega og samkvæmt áætlun
Efnahags-stofnunarinnar var gert ráð fyrir að fjöldinn sem stund-
aði fiskveiðar myndi standa í stað en í landbúnaði yrði fækkun.21
Mikil fólksfjölgun hafði verið á íslandi um langt skeið og því fór
vinnufæru fólki fjölgandi. Óbreyttir atvinnuvegir íslendinga gátu
ekki tekið við fjölgun vinnandi fólks. Ýmsir töldu því að uppbygg-
ing atvinnuvega þyrfti að breytast í átt til miklu rneiri eiginlegrar
iðnvæðingar til þess að ekki yrði efnhagsleg stöðnun og atvinnu-
20 SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04 A Ð I L D I N A Ð
FRÍVERSLUNA RS
M
T
Ö