Sagnir - 01.06.2004, Blaðsíða 24

Sagnir - 01.06.2004, Blaðsíða 24
UM HVAÐ VAR DEILT? lega vörn í þeim fólgna gegn atvinnurekstri útlendinga í landinu. Það mál þyrfti að kanna betur og hvaða undanþágur það væru í þessum efnum sem Islendingar þyrftu að tryggja sér. Samt sem áður taldi hann það vera skaðlegt ef íslendingar einangruðust við- skiptalega og því yrði að að finna aðra leið til tengsla við EFTA.40 Lúðvík Jósepsson sagði að alþýðubandalagsmenn teldu umsókn að EFTA ekki tímabæra. Hvorki hefði náðst samstaða í EFTA- nefndinni um ákvæði 16. greinar samningsins né um ýmis önnur ákvæði hans enda taldi hann að EFTA-nefndin hefði enn ekki lok- ið störfum. Ekki væri um að villast að 16. greinin fæli það í sér að borgarar EFTA-landanna fengju í hverju aðildarríki samskonar rétt og heimaaðilar, m.a. til þess að koma upp og reka heildsölu. Það þyrfti að marka þá stefnu að íslensk stjórnvöld hefðu fullan ákvörðunarrétt um það hvort borgarar annarra EFTA-ríkja fengju réttindi til atvinnurekstrar eða annarrar starfsemi til jafns við Is- lendinga áður en aðildarumsókn væri lögð fram.41 FULLVELDI ÍSLENSKU ÞJÓÐARINNAR í HÆTTU? Eysteinn Jónsson lagði mikla áherslu á frelsi og sjálfstæði þjóðar- innar í grein sinni um ísland og markaðsbandalögin. Hann minnti á það að síðan íslendingar fengu aftur sjálfstæði sitt hefði þjóðin rifið sig upp menningarlega og efnahagslega og að „allar þýðingarmestu framfarir og öll uppbygging, sem heillavænlegust hefur orðið fyrir okkar þjóðarbú, hafa verið í höndum og á vegum Islendinga sjálfra."42 Því væri hann fullviss um að „missi íslendingar tökin á verzluninni og atvinnurekstrinum í sínu eigin landi að verulegu leyti, þá haldi þeir ekki sjálfstæði sínu til lengdar...“43 Jafnrétti út- lendinga við íslendinga í atvinnumálum og atvinnurekstri gæti auð- veldlega leitt til þess að Islendingar misstu gjörsamlega tökin á at- vinnu-, viðskipta- og félagsmálalífi sínu. Þjóðin væri svo smá og innan EFTA væru fyrirtæki sem hvert um sig hefði meiri veltu en sem næmi allri þjóðarframleiðslunni á íslandi. Þess vegna gæti hún aldrei staðið jafnfætis stórþjóðunum í atvinnumálum.44 Ekki er að sjá að fulltrúar hagsmunasamtaka í landinu hafi óttast afleiðingarnar af hugsanlegri aðild íslands að EFTA eins mikið og Eysteinn. Sumarið 1968 átti EFTA-nefndin viðræður við fulltrúa atvinnulífsins í landinu. Þar voru lagðir fyrir og ræddir sérstaklega þeir kaflar úr skýrslu EFTA-nefndarinnar sem áttu við einstakar atvinnugreinar. Yfirleitt voru viðbrögð þeirra jákvæð og áhugi ríkti um að sótt yrði um aðild að EFTA.45 Fram kemur í fundargerð nefndarinnar að fulltrúar hagsmunasamtaka í sjávarútvegi óttuðust að aðild að EFTA gæti skaðað viðskipti við Austur-Evrópuþjóðirn- ar en annars voru þeir almennt hlynntir því að sótt yrði um aðild að EFTA.46 Fulltrúar iðnaðarins voru ekki á móti því að aðildarbeiðni af íslands hálfu yrði lögð fram47 og í sama streng tóku fulltrúar landbúnaðarins sem höfðu engar athugasemdir fram að færa við að athugað yrði hvaða kjör íslandi byðist í EFTA.4® Fulltrúar verslun- armannasamtaka í landinu voru einna neikvæðastir í umræðunni um fyrirhugaða aðildarumsókn. Þeir óttuðust að ákvæði EFTA kynnu að auðvelda erlendum aðilum að gerast stórtækir í vöru- dreifingu á íslandi vegna þess hve fjármagnssterkir þeir væru.49 Á aðalfundi Vinnuveitendasambands íslands sem haldinn var í maí 1968 var töluvert mikið fjallað um EFTA-málin. Þar sagði Björgvin Sigurðsson, framkvæmdastjóri Vinnuveitendasambands- ins, að hann teldi nauðsynlegt að hefja athuganir á því hvernig fs- land gæti tengst EFTA. Sú óvissa sem ríkti um þetta mál gerði fyr- irtækjum „mjög erfitt um undirbúning að því, að þau verði fær um að taka þátt í þessu samstarfi."50 EFTA-málið fékk mikla umfjöllun á þessum fundi og töldu menn það hafa verið óheppilegt að engir atvinnurekendur hefðu átt sæti í EFTA-nefndinni heldur eingöngu stjórnmálamenn. Á fundinum var kosin nefnd til þess að fjalla um afstöðuna til EFTA og þegar hún hafði lokið störfum sínum lýsti Vinnuveitendasamband íslands stuðningi sínum við áform um að kannaðir yrðu möguleikarnir á aðild íslands að EFTA „á þeim for- sendum sem íslenzkir atvinnuvegir megi við una.“sl 22 SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04 A Ð I L D I N A Ð Fulltrúar EFTA-nefndarinnar ræddu við stjórnarmenn Alþýðu- sambands íslands um hugsanlega aðildarumsókn íslands að EFTA. Á þeim fundi beindist allt tal ráðherra og fulltrúa hans að því að ís- land myndi hafa verulegt gagn af því að tengjast EFTA á einn eða annan hátt. Málið var ekki rætt í einstökum atriðum en EFTA-nefnd- in lofaði að senda Alþýðusambandinu gögn varðandi hugsanlega aðildarumsókn.52 FREÐFISKTOLLURINN OG AÐGANGUR AÐ MÖRKUÐUM f skýrslu EFTA-nefndarinnar um Fríverslunarsamtök Evrópu kemur fram að ókleift hafi verið að áætla hve mikið tjón íslenskur sjávarútvegur hefði beðið vegna tilkomu EFTA. Ennfremur væri ekki hægt að meta í tölum hver væntanlegur hagnaður íslands yrði ef tollar á íslenskum afurðum yrðu afnumdir eins og EFTA-samn- ingurinn gerði ráð fyrir.5’ Allar sjávarafurðir nema ísfiskur, heilfrystur fiskur, saltfiskur, skreið og skelfiskur (þó ekki frystar rækjur), féllu undir fríverslun- arákvæði EFTA. Bretar höfðu þó sett viðbótarákvæði fyrir skilyrð- inu um afnám tolls á frystum flökum. í því fólst að samanlagður út- flutningur á freðfiski til Bretlands frá Svíþjóð, Noregi og Dan- mörku færi ekki yfir 24 þúsund tonn árlega fyrir árið 1970 og að aukning útflutnings yrði jöfn.54 Á árunum upp úr 1960 jókst freðfisksala íslendinga til Bretlands mjög mikið. Árið 1965 var salan um 8500 tonn en tveimur árum síðar var hún aðeins um 1000 tonn. Þetta markaðshrun mátti fyrst og fremst rekja til óhagstæðs verðlags sökum offramboðs á freð- fiski. Bretar höfðu sjálfir aukið framleiðslu sína auk þess sem Norðmenn og Danir höfðu aukið freðfisksölu sína mjög mikið til Bretlands enda nutu þeir tollafríðinda þar. Islendingar þurftu hins vegar að greiða 10% toll af freðfiski til Bretlands sem vissulega veikti markaðsstöðu þeirra.55 Daginn áður en tillagan um aðild íslands að EFTA var rædd á Al- þingi gaf breska ríkisstjórnin út yfirlýsingu um að hún hefði ákveð- ið að leggja 10% toll á innflutning frystra fiskflaka frá EFTA-lönd- unum.56 Þessi aðgerð Breta gaf stjórnarandstöðunni enn vissu um að ekki væri tímabært fyrir ísland að sækja um aðild að EFTA að svo stöddu. Hún taldi tollinn brjóta í bága við anda EFTA-samkomu- lagsins og væri sönnun fyrir því hve veikt sambandið í raun væri.57 Freðfisktollurinn var auk þess andstæður hagsmunum íslendinga og því var réttast að fresta aðildarumsókn þar til nánari athugun á málinu hefði farið fram. Gylfi Þ, Gíslason taldi að lítið væri hægt að segja um þá ákvörðun Breta að leggja 10% toll á innfluttan freðfisk. Enginn vissi í raun og vem um hvers konar ráð- stöfun var að ræða, hvort þetta var bráðabirgðaráðstöfun eða ekki. Þetta mál kom sér vissulega illa fyrir ríkisstjórnina. Viðskipta- ráðuneytið taldi að hinn nýi freðfisktollur þyrfti ekki að hafa áhrif á hugsanlega aðild íslands að EFTA. Það hefði alltaf verið ljóst að semja þyrfti sérstaklega fyrir Island um fyrirkomulag á freðfiskinn- flutningi til Bretlands og þess var vænst að slíkir sérsamningar myndu mæta skilningi hjá EFTA-ríkjunum. Gylfi Þ. Gíslason taldi að lítið væri hægt að segja um þá ákvörðun Breta að leggja 10% toll á innfluttan freðfisk. Enginn vissi í raun og veru um hvers konar ráðstöfun var að ræða, hvort þetta var bráða- birgðaráðstöfun eða ekki. Hins vegar taldi Gylfi að líta mætti á þessa ákvörðun Breta sem viðbótarrök fyrir því að hraða aðildar- könnun. Þá fyrst væri hægt að fá úr því skorið hvort um skyndiá- FRÍVERSLUNARSAMTÖ;
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.