Sagnir - 01.06.2004, Blaðsíða 39

Sagnir - 01.06.2004, Blaðsíða 39
viljans 21. júlí 1940 þá staðhæfingu að þjóðirnar sem byggðu Sovét- ríkin hefðu ekki „neina löngun til að leggja undir sig lönd.“’ Les- endum Þjóðviljans brá því kannski í brún að lesa forsíðu næsta j tölublaðs þann 23. júlí 1940: „Eistland, Lettland og Litháen orðin sósíalisíísk sovétríki."8 Útskýringar voru ekki langt undan. Verka- lýðurinn í þeim löndum og héruðum, Eystrasaltslöndunum, Aust- ur-Póllandi og Bessarabíu, nú Moldavíu, sem Sovétríkin tóku eftir griðasáttmálann við Hitler var sagður hafa brotið af sér hlekkina og ákveðið að sækja um inngöngu í Ráðstjórnarríkin.1' Þjóðviljinn hvatti til þess að Islendingar tækju upp stjórnmálasam- band og viðskipti við Sovétríkin og spurði t.a.m. af hverju valda- ! klíkan á íslandi vildi ekki verslunar eða stjórnmálasamband við Sovétríkin. Svar Þjóðviljans var að það ætti að gera landið háð ! Bretum og Bandaríkjamönnum. Hins vegar hafi sósíalistar „haldið því fram að reka ætti sjálfstæða íslenzka utanríkispólitík ... Þess- vegna höfum vér viljað að Island hefði stjórnmálalegt ... samband við Sovétríkin."10 BANDARÍKIN Bandarfkin voru framan af tímabilinu 1940-41 vart til á landa- : bréfi Þjóðviljans og fregnir af þeim voru lítið annað en vangaveltur um hlutverk þeirra í Evrópustyrjöldinni. Það breyttist þó eftir því ! sem Bandaríkjamenn fóru að dragast meira og meira í lið með j Bretum. Þá harðnaði tónninn og farið var að tala um „Bandaríkja- | auðvaldið" sem hafði það helst að markmiði að „nota sér styrjald- ! arástandið til að efla völd sín í Ameríku og beygja sterkasta keppi- ! nautinn, Bretland.“" Bandaríkjaauðvaldið bjó sig ennfremur „til að erfa Bretann og berjast áfram um að halda heimsveldi hans sem hluta af sínu, ef brezka auðvaldið skyldi nú bíða lægri hlut fyrir ; þýzka nasismanum...“12 íslendingar mættu þess vegna eiga von á j því samkvæmt Þjóðviljanum að um þá yrði „nú samið milli auðjöfr- anna í London og New York sem værum við þrælar.“13 Ef Bretland ; félli Þjóðverjum í skaut „yrði ísland á einhverjum mesta hættu- staðnum sem útvígi fyrir bandalag brezka og Bandaríkjaauðvalds- ins í heimsvaldastríði þess við Hitler og Krupp [hergagnaframleið- : anda].“14 Þó kastaði fyrst tólfunum þegar fregnir bárust af því 20. septem- ; ber árið 1940 að landvarnarnefnd Bandaríkjanna og Kanada hafi rætt um ísland sem einn lið í varnarkerfi Vesturheims. Þá var spurt með stríðsfyrirsögn: „Er verið að innlima ísland í hervarnakerfi ; Bandaríkjanna og Kanada?“15 Þjóðviljinn tók illa í þær fyrirætlanir og lýsti þeim sem stórhættulegum fyrir sjálfstæði íslands. Taldi blaðið að varnarkerfið væri ekkert annað en „drottnunartæki hins volduga auðvalds Bandaríkjanna yfir smáríkjum Suður- og Mið- Ameríku og baráttutæki þess í vopnaðri samkeppni við önnur stór- veldi heimsins um ráðin yfir hráefnum og mörkuðum.“16 Um leið yrði ísland fremsti útvörður Bandaríkjanna gegn Evrópu ef Bret- land félli og „stökkpallur [J.P.] Morgans og annarra auðjöfra Am- eríku til komandi árása þeirra á Evrópu í heimsvaldastríði þeirra við stórveldin þar.“17 Eftir að þessum vangaveltum lauk í september 1940 byggðist fréttaflutningur frá Bandaríkjunum fyrst og fremst á frásögnum um að Bandaríkjaauðvaldið ætlaði sér að auka þátttökuna í styrjöld- inni.18 í febrúar 1941 fór sú fregn aftur á kreik að Bandaríkjaher ætti að koma til íslands í stað þess breska. Þá birti Þjóðviljinn með stríðsletri: „Eru Bandaríkin að búa sig undir að taka hernaðaryfir- ráð á íslandi?"19 Einnig var því haldið fram að íslenskir auðmenn vildu „auðvelda Bandaríkjunum þennan yfirgang með því að ísland biðji um vernd þeirra.“20 Daginn eftir var hrópað á forsíðunni: „Reynt er að fá þá [þingmenn Þjóðstjórnarinnar] til að biðjast „verndar“ Bandaríkjanna fyrir íslands hönd.“21 í leiðara segir síðan: Bandaríkjaauðvaldið hefur ákveðið að gera ísland að fremsta vígi sínu í styrjöld gegn meginlandi Evrópu, og þessa dagana er um það rætt hvernig eigi að koma þessu fyrir ... Það þýðir fyrst og fremst, að sjálfstæði vort og sjálfsforræði er glatað, og endurheimt- ist ekki meðan Bandaríkjaauðvaldið er ofar moldu. Aðeins full- komið hrun þess auðvalds og sköpun sósíalistísks ríkis í Norður- Ameríku gæti gefið oss frelsi á ný.22 Á tímabili griðasáttmálans er því augljóst að Þjóðviljinn var lítt hrifinn af hugmyndum um að Bandaríkin tækju við hervernd hér á landi af Bretum. Hann leit á herverndina sem árás á sjálfstæði landsins sem myndi hindra frelsi þjóðarinnar og gera hana að skot- spæni á milli Evrópu og Norður-Ameríku í komandi heimsvalda- styrjöld milli auðvaldsríkjanna. BRESKA AUÐVALDIÐ EÐA ÞÝSKA AUÐ- VALDIÐ? Stríðið 1940-41 var að mati Þjóðviljans einungis stríð á milli breska og þýska auðvaldsins. Úrslit stríðsins myndi skera úr um hvort auðvaldið réði heiminum. Á sama hátt og stríðið var sagt vera heimsvaldastríð eða stríð auðvaldsins var því fleygt fram að eina leiðin til varanlegs friðar væri „að þetta stríð endi með þeim einum hætti, að auðvaldsskipulagið hjá öllum þessum stríðandi þjóðum falli, því með því fellur orsök stríðanna."23 Þessi skoðun var endurtekin í sífellu í lítið breyttri mynd.24 Ekki verður séð að Þjóðviljinn haldi frekar með öðrum stríðsaðil- anum en hinum, fregnir af stríðinu eru með „hlutlausum“ blæ, en iðulega kom þó fyrir að með fylgdi skoðun þess sem ritaði fréttina. Sem dæmi má nefna fregn um uppreisn Albana gegn ítölum sem Breskir hermenn nýkomnir til landsins árið 1940. HERNÁMS 8RETA Á Í5LANDI HATAST VIÐ HERNÁMIÐ sagnir 24 árgangur 04 37
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.