Sagnir - 01.06.2004, Blaðsíða 71

■ BRAGIBERGSSON
tala um Efra-Breiðholtið og aðallega Fellahverfið ekki síst vegna
þess hve einsleitt það var.
Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Verkamannasambands
íslands og Verkamannafélagsins Dagsbrúnar til margra ára, sagði
að það hefði sérstaklega verið Vísir sem birti hrikalegar árásir á
þessa framkvæmd. Byggingarframkvæmd þessi hafi hins vegar haft
mjög mikil áhrif á húsnæðisverðið á markaðnum og þau öfl sem
hefðu þar hagsmuna að gæta „veltu sér því upp úr öllum vandræð-
um, blésu þau upp og létu öllum illum látum."28 Menn byrjuðu
snemma að kalla hverfið nöfnum eins og „Gólanhæðir" og „Gasa-
svæðið" og var staðsetningarinnar sérstaklega getið í blöðum þegar
ofbeldisverk voru framin í Breiðholtinu. Aftur á móti ef sambæri-
legur atburður átti sér stað annar staðar í borginni var aðeins sagt
að hann hefði gerst í Reykjavík. Guðmundur sagðist þá ekki vera
viss um hvernig á þessu stæði en gaf þó í skyn að þetta væru „ein-
hverjir fortíðarfjötrar fjölmiðlanna og þeir virðast alltaf þurfa ein-
hvern blóraböggul."29
Árið 1971 lýsti Ólafur Ragnar Grímsson þeim áhyggjum sínum
að á íslandi væri að verða til stéttskipt þjóðfélag. Hann óttaðist að
með byggingu Breiðholtshverfanna væri verið að safna saman
þeim lægst launuðu til þess að búa í þessum hverfum en hinir efna-
meiri byggju annar staðar. Hann sagðist hafa tekið eftir þessari
þróun í skemmtanahúsum borgarinnar. Honum virtist sem
skemmtistaðir borgarinnar væru stéttskiptir. Það færi eftir stétt
hvort fólk sótti skemmtanir á Hótel Sögu eða Naustinu eða
skemmtu sér á Röðli og Þórscafé. Honum fannst þessi þróun mjög
óæskileg og spurði „hvernig taka ætti á skipulagsmálum í framtíð-
inni til að hindra, að þetta gerðist, svo að ekki yrði útrýmt því ís-
landi sem við þekkjum."30
Mörgum var umhugað um hvað myndi koma fyrir fólkið sem
byggi í þessum húsum sem væru „gámhýsi", „steypuklefar" og líkt-
ust „minkabúum" og „kartöflugeymslum.“ 31 Ýmsir töldu að fólk-
ið sem byggi í þessum háhýsum færi bráðlega að líta á sig sem ann-
ars flokks borgara og að það myndi tileinka sér einhverja mállýsku,
eins og átti sér stað í hverfunum sem Bretar byggðu fyrir iðnverka-
fólk á sínum tíma.32 í Fellahverfinu var þó ekki fundin upp sér mál-
lýska og íbúar þar litu ekki á sig sem annars flokks borgara.
MEÐ AUGUM ÍBÚANNA
„Upp í Breiðholt? Nei takk. Þangað fer ég ekki, allsstaðar ann-
arsstaðar vildi ég búa, nema þar.“33 Fullyrðingar á borð við þessar
voru einkennandi fyrir hug margra gagnvart Fellahverfinu á átt-
unda áratugnum. Margar blaðagreinar voru skrifaðar um Breið-
holtið á þeim tíma og í sumum þeirra fengu íbúar hverfisins líka að
segja frá.
Þrátt fyrir að ýmislegt vantaði í hverfið var fólk skilningsríkt á að
allt tæki sinn tíma og sagði t.d. að þetta stæði „allt til bóta. Við
fáum ekki allt á einu bretti!"34 Setningar eins og „eftir því sem ég er
lengur hér kann ég betur við mig“ lýsa hugsunum fólksins sem bjó í
hverfinu. Mörgum hefur liðið vel þar ef marka má einn íbúann sem
segir að „hér er ósköp gott og rólegt að vera. Við kjósum ekkert
frekar annan stað til að búa á. Breiðholt er ekkert verra hverfi en
hver önnur í Reykjavík."35
Þegar spurt var um óknytti og annað slíkt sagði einn íbúinn að það
væri „lítið um slíkt. Það var miklu meira þar sem við vorum áður.““
Árni Gunnarsson skrifaði í Vísi árið 1975:
Mikið hefur verið undan því kvartað, að þegar greint er frá
óhappaverkum og óknyttum í Breiðholti sé alltaf sérstaklega getið
hvar þau hafa orðið. Breiðhyltingar hafa verið óþarflega viðkvæm-
ir fyrir þessum fréttum. Þeir skyldu hafa það í huga, að Breiðholt
er margfalt stærra en nokkurt annað borgarhverfi, og þar býr
margfalt fleira fólk. Því er líklegt að slíkir atburðir verði fleiri þar
en annars staðar. En þeir skyldu einnig hafa í huga, að hlutfallslega
þarf lögreglan að hafa minni afskipti af þessu hverfi en öðrum
borgarhverfum, þó miklu minni séu.37
FELLAPAKKIÐ I G
Á þessum árum virðast glæpir ekki hafa verið fleiri í Breiðholtinu
en í öðrum hverfum Reykjavíkur. Þetta sést þegar skoðuð voru mál
sem Hæstiréttur íslands fjallaði um á árunum 1967-1974. Mála-
flokkar sem lagðir voru til grundvallar voru margvíslegir, allt frá
smáglæpum og þjófnaði til morða og nauðgana. Ölvun við akstur,
falsanir og tékkamisferli voru ekki talin með og öllum afbrotum í
miðborginni er sleppt. Af alls 62 glæpum sem fóru fyrir Hæstarétt
er að finna meiri háttar glæpi, þrjú morð og þrjár nauðganir en
einnig smærri mál t.d. þegar Hæstiréttur úrskurðar eða framlengir
gæsluvarðhald brotamanna. Glæpirnir eru því margvíslegir í úrtak-
inu og þegar þeir eru skoðaðir kemur í ljós að einungis einn glæpur
var framinn í Breiðholti á þessum tíma.38
Þessi eini glæpur átti sér stað þann 14. janúar 1973 þar sem vopn-
aður maður ruddist inn í íbúð í Fellahverfinu með haglabyssu og
vann hroðaleg illvirki. Hann var að lokum yfirbugaður af íbúa í
blokkinni sem missti annan fótinn í átökunum. Árásarmaðurinn
hlaut 8 ára fangelsisdóm.39
Á fundi borgarstjórnar 18. janúar 1973 var ákveðið að veita
manninum sem missti fótinn í átökum við árásarmanninn viður-
kenningu upp á 150. þúsund krónur. „Við gerum það í nafni samborg-
ara okkar allra og felum borgarstjóra að sjá um afhendingu þessarar
viðurkenningar borgarstjórnar."40 Á þessum sama fundi var lögð
„Upp í Breiðholt? Nei takk. Þangað fer
ég ekki, allsstaðar annarsstaðar vildi
ég búa, nema þar.“33 Fullyrðingar á
borð við þessar voru einkennandi fyrir
hug margra gagnvart Fellabverfinu á
áttunda áratugnum.
fram tillaga um að „löggæzla í Breiðholtshverfum verði aukin þeg-
ar í stað og komið upp sem fyrst löggæzlumiðstöð í þessum hverf-
um með svipuðu sniði og nú er í Árbæjarhverfi." Tillagan var sam-
þykkt með nokkrum breytingum s.s. að fjölga í lögregluliði borgar-
innar og „bæta aðstöðu til ýmis konar félagsstarfsemi í Breiðholts-
hverfum t.d. íþróttaaðstöðu og aðstöðu fyrir æskulýðsstarfsemi.“41
Svo virðist sem ekki hafi verið vanþörf á því að bæta aðstöðu fyr-
ir börn og unglinga í Fellahverfinu því dæmi voru um að unglingar í
hverfinu á aldrinum 12-13 ára væru byrjaðir að neyta áfengis og
drekka kökudropa og spritt. Þetta mun hafa byrjað um 1973. Þá
söfnuðust unglingar úr Fellahverfinu fyrir utan Tónabæ. Peningana
sem þeir áttu fengu þeir ýmist hjá foreldrum eða unnu fyrir þeim.
En einnig stálu þeir úr búðum þ.e. fóru út í búð fyrir foreldra sína
en stálu vörunum og hirtu peninginn. „Þeir sem koma í Tónabæ
virðast hafa ótakmörkuð fjárráð. Hafa efni á að kaupa sér leigubíl
úr úthverfunum niður í Tónabæ og aftur uppeftir og kaupa sér veit-
ingar inni á Tónabæ.“ Þetta sagði Valur Þórarinsson um það leyti
sem Fellahellir opnaði árið 1974.42
Drykkja unglinganna í hverfinu virðist hafa haldið áfram því í
bréfi til Æskulýðsráðs Reykjavíkur 1977 lýsir starfsfólk útideildar
og Fellahellis áhyggjum sínum vegna áfengisdrykkju unglinganna:
Undanfarnar vikur hefur áfengisneysla unglinga (13-16 ára) auk-
ist til muna í Breiðholti III. Þykir okkur starfsfólki Fellahellis og
Breiðholtsdeildar útideildar brýnt að greina Æskulýðsráði Reykja-
víkur nánar frá ástandinu.
Unglingarnir hafa mjög mikla möguleika á að verða sér úti um
efni til ölgerðar og brugga úr þeim áfenga drykki með allt að 10-
15% áfengismagni.
Undanfarna föstudaga hefur ástandið verið þannig, að stór hópur
unglinga (13-16 ára) hefur safnast saman við kvöldsölustaði í Fella-
hverfinu og haft um hönd mikið magn heimagerðs öls. Svo virðist
sem einhverjir standi að dreifingu á bruggi og spyrja má hvort ung-
E T T ó 1 N U SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04 69