Sagnir - 01.06.2004, Page 56

UNDANHALD
SAMKVÆMT ÁÆTLUN
fram en í þetta skiptið settu skæruliðarnir markið lægra þar sem
þeir vissu að Bandaríkjamenn gætu enn beitt herstyrk sínum öfugt
við Frakka árin 1953 og 1954. Karnow taldi Norður-Víetnama fúsa
til þess að ganga til viðræðna í þeirri von að atburðarásin myndi
leiða til þess að þeir næðu völdum.29
I apríl 1968 gagnrýndi Morgunblaðið Bandaríkjaforseta og stjórn
hans fyrir að standa ekki við yfirlýsingar um að Bandaríkjamenn
væru tilbúnir til þess að ræða við Norður-Víetnama hvar og hvenær
sem væri. Þá hafði dregist í þrjár vikur að ákveða fundarstað þótt
fjölmargar borgir í öllum heimsálfum hefðu verið nefndar.30 Eftir
að samkomulag náðist um að viðræður færu fram í París var því
fagnað en Morgunblaðið varaði jafnframt við því að þær gætu tek-
ið langan tíma og á meðan yrði væntanlega áfram barist af mikilli
hörku. Blaðið taldi að hernaðarlegt jafnvægi hefði náðst í Víetnam
og því væru litlar líkur á að annar hvor aðilinn gæti unnið hernað-
arsigur í stríðinu. Sú staða vekti vonir um að samningaviðræður
yrðu árangursn'kar.’'
Sumarið 1968 birtust ekki leiðarar um Víetnamstríðið í Morgun-
blaðinu. I júní var morðið á Robert Kennedy helsta umfjöllunar-
efnið og í ágúst beindist öll athyglin, eins og gefur að skilja, að inn-
rás Sovétmanna í Tékkóslóvakíu. í nóvember tilkynnti Johnson
síðan að öllum loftárásum á Norður-Víetnam yrði hætt.32
I byrjun janúar 1969 fjallaði Morgunblaðið um væntanleg stjórn-
arskipti í Bandaríkjunum. Þar var tekið vel í það að Richard M.
Nixon hyggðist skipa Henry Cabot Lodge, fyrrverandi sendiherra í
Saigon, sem aðalsamningafulltrúa Bandaríkjanna í viðræðunum í
Morgunblaðið fór mikinn í gagnrýni
sinni á stjórnvöld í Hanoi og á „friðar-
dúfur“ kommúnista á íslandi sem hefðu
ekki mótmælt árásunum í Suður-Ví-
etnam.
París. Blaðið velti fyrir sér hver stefna Nixons yrði í stríðinu. Hann
hefði sagt að hann vildi ljúka stríðinu en ekki væri endanlega ljóst
hvaða leiðir hann veldi, hvort Bandaríkjastjórn myndi standa við
skuldbindingar sínar við stjórnina í Suður-Víetnam eða hvort reynt
yrði að leysa málið sama hvað það kostaði. Von Morgunblaðsins
var að Nixon tækist að binda enda á stríðið „án þess að ofurselja
Suður-Víetnam harðstjórn kommúnista."33 Það fór ekki mikið fyrir
bjartsýni í þessum orðum blaðsins og það virtist sjá endalokin fyrir.
Síðar í mánuðinum var þó ekki annað að sjá Morgunblaðið næði
upp smá sjálfstrausti á ný. í leiðara sem skrifaður var í tilefni af for-
setaskiptunum sagði Morgunblaðið eftirfarandi:
[Kjommúnistar virðast loks gera sér grein fyrir því, að þeim muni
ekki auðnast að vinna sigur í Víetnam og eru þess vegna fúsari til
viðræðna um stjórnmálalega lausn deilunnar en þeir hafa verið
fram til þessa.34
Á sama tíma og allt var í hnút í samningaviðræðunum í París í
byrjun febrúar 1969 hófu Viet Minh eldflaugaárásir á Saigon og
fleiri borgir í Suður-Víetnam. f leiðara voru árásirnar kallaðar
hryðjuverk og talað var um morð á friðelskandi borgurum. Morg-
unblaðið fór mikinn í gagnrýni sinni á stjórnvöld í Hanoi og á „frið-
ardúfur“ kommúnista á íslandi sem hefðu ekki mótmælt árásunum
í Suður-Víetnam. Blaðið sagði íslensku kommúnistadeildina, eins
og það var orðað, engan frið vilja og þar á bæ vonuðu menn að
stríðið yrði sem lengst og blóðugast til þess að unnt væri að nota
það áfram í áróðursskyni gegn Bandaríkjamönnum og stuðnings-
mönnum þeirra.35
MY LAI
Seinni hluta nóvember 1969 fóru að berast fréttir af voðaverkum
bandarískra hermanna í Víetnam og að rannsókn væri hafin vegna
ásakana um fjöldamorð á óbreyttum borgurum í My Lai.36 Frétt af
ódæðisverkum bandarískra hermanna var á forsíðu Morgunblaðs-
ins 27. nóvember og um þau var fjallað í leiðara. í blaðinu var
einnig að finna frásögn sjónarvotta af morðunum í My Lai. Greint
var frá frétt breska blaðsins Observer af hópi hermanna sem rændi
ungri stúlku, misþyrmdi henni kynferðislega og myrti hana að lok-
um. Einnig var talað um fjöldamorðin í My Lai. Blaðið sagði að
glæpir sem þessir yrðu ekki afsakaðir með því að í Suður-Víetnam
færi fram styrjöld né þvf að kommúnistar gerðust sekir um svipaða
glæpi. Ymsir þættir í sögu Bandaríkjanna yllu því að gerðar væru
meiri kröfur til þeirra en annarra. Ef Bandaríkin gerðu ekki hreint
fyrir sínum dyrum gæti farið svo að sá siðferðilegi grunnur, sem
þau stæðu á sem forystuþjóð lýðræðis í heiminum, kynni að bresta.
Morgunblaðið spurði að Iokum hvort þetta væri ekki einn megin-
tilgangur kommúnista með Víetnamstríðinu.37
Þetta var í fyrsta skipti sem fjallað var um það í leiðara að eitt-
hvað siðferðilega rangt hefði átt sér stað af hálfu Bandarfkjamanna
og bandamanna þeirra í stríðsátökunum. Yfirleitt voru slík voða-
verk eignuð hermönnum Suður-Víetnam og almennt var það af-
staða blaðsins að slíkir atburðir væru því miður óhjákvæmilegir
fylgifiskar stríðsátaka. Hin fræga mynd þar sem Nguyen Ngoc
Loan hershöfðingi, yfirmaður lögreglunnar í Suður-Víetnam, tók
skæruliða Viet Minh af lífi birtist á forsíðu Morgunblaðsins með yf-
irskriftinni: „Þeir myrtu landa mína.1138 Stutt frétt sem fylgdi snerist
öll urn réttlætingu hershöfðingjans fyrir aftökunni sem Morgun-
blaðið sagði réttilega kaldrifjaða. í „Reykjavíkurbréfi“ þar sem
fjallað var um stríðsglæpina í My Lai var í fyrsta skipti talað um að-
gerðir Bandaríkjahers í Víetnam sem hryðjuverk.39 Fram til þess
dags höfðu þær ávallt heitið „hernaður" og orðið hryðjuverk ein-
göngu notað um baráttuaðferðir Viet Minh.40
I október dró til tíðinda er Nixon lagði fram tillögur til þess að ná
samningum við Norður-Víetnama. í tillögunum bauð hann m.a.
tafarlaust vopnahlé án skilyrða undir erlendu eftirliti og kölluð
yrði saman ný friðarráðstefna samhliða viðræðum í París. Að auki
yrði herlið flutt brott frá Víetnam og víetnamska þjóðin fengi að
ráða framtíð sinni og allir stríðsfangar í Víetnam yrðu látnir lausir
þegar í stað án viðræðna og skilyrða.41 í leiðara þar sem farið var
yfir tillögur Nixons var þeim fagnað mjög um leið og lýst var yfir
áhyggjum af því að kommúnistar myndu ekki fallast á þessar tillög-
ur frekar en aðrar. Um styrjöldina í Víetnam sagði blaðið:
Hernaðaraðgerðir Bandaríkjamanna hafa að flestra dómi verið ill
nauðsyn, á sama hátt og aðild frelsisunnandi ríkja í Kóreu átti á
sínum tíma þátt í að stöðva yfirgang kommúnista þar... [Sjtyrjöldin
í Víetnam hefur orðið Bandaríkjunum verulegur álitshnekkir,
stefna þeirra hefur verið misjafnlega ákveðin, um styrjöldina hafa
orðið mikil átök heimafyrir í Bandaríkjunum, hún hefur veikt
þjóðina, en ekki styrkt, sundrað henni en ekki sameinað. Með
þessa vitneskju í huga hafa kommúnistar ekki haft sérstakan áhuga
á friðsamlegri lausn Víetnam styrjaldarinnar.42
Frá október 1970 fram í aprílbyrjun 1971 voru engin ritstjómar-
skrif um Víetnamstríðið. Þá var gagnrýni kommúnista og ýmissa
vinstrimanna á afstöðu Morgunblaðsins til Víetnamstríðsins tekin
fyrir í „Reykjavíkurbréfi" m.a. fullyrðingar um að Morgunblaðið
styddi fjöldamorð sem framin væru í Víetnam. Því taldi blaðið þörf
á að árétta stefnu sína í Víetnammálinu:
Morgunblaðið virðist hafa sinnt lítt því hlutverki sínu að skýra
fólki frá afstöðu sinni til Víetnamstríðsins. Þar virðist margt hafa
farið fyrir ofan garð og neðan. En stefna blaðsins er skýr og ótví-
ræð: Ríkisstjóm Islands á að ná samkomulagi við aðrar norrænar
þjóðir um það, að þær krefjist þess á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna að allur erlendur her fari þegar úr öllum sjálfstæðum löndum
í Indókína.43
0
1
54 SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04MORGUNBLAÐIÐ
O G
V í E T N A M
19 6 7