Sagnir - 01.06.2004, Page 69

víða við á byggingarmarkaðnum, en undir lok áratugarins var fyrir-
tækið lýst gjaldþrota.10
Islendingar höfðu fylgst með því hvernig nágrannaþjóðirnar
reistu stór íbúðahverfi eftir lok síðari heimsstyrjaldar. Þar voru að-
ferðum fjöldaframleiðslu beitt til að útrýma húsnæðisvanda eftir-
stríðsáranna. Hérlendis stóðu menn fastir í handverksaðferðum og
áhersla var lögð á að menn byggðu sjálfir yfir sig. Verktakafyrir-
tækið Breiðholt h/f sem stóð að byggingu flestra húsanna í Fella-
hverfinu var brautryðjandi á sviði nýrra byggingaraðferða þar sem
t.d. færanlegir byggingarkranar á teinum voru notaðir í fyrsta sinn.
Fljótlega kom fram gagnrýni á þær einhæfu byggingaraðferðir sem
nýttar voru við byggingu blokkanna í Fellahverfinu, en þær voru
notaðar bæði í Austur- og Vestur Evrópu. Flestar blokkirnar urðu
fyrir vikið keimlíkar og hverfið fékk á sig neikvæðan stimpil,
blokkirnar voru sagðar líkjast minkabúum og vera steypuklefar
fyrir verkalýðinn."
FJÖLDAFRAMLEIÐSLA Á ÍBÚÐARHÚSNÆÐI
Byggingarframkvæmdir í Fellahverfinu hófust haustið 1969 og í
árslok 1970 voru fyrstu íbúðirnar á vegum FB afhentar. Næstu ár
var haldið áfram og var framkvæmdum þar að mestu lokið árið
1975. Á rúmlega 5 árum voru byggðar 886 íbúðir í 18 fjölbýlishús-
um.“ Skipulagshöfundar hverfisins og arkitektar ákváðu að hanna
langar blokkir sem væru án uppbrota þannig að hægt væri að beita
byggingarkrönum á hagkvæmari máta. Hámarkssparnaður átti svo
að nást með því að byggja eftir endilöngu hverfinu lengsta hús á ís-
landi sem skyldi vera 320 m langt fjölbýlishús með 200 tveggja og
þriggja herbergja íbúðum. Áætlaður íbúafjöldi í húsinu var 700-800
rnanns.'3
Guðmundur J. Guðmundsson sagði í ævisögu sinni að margt hafi
gengið á afturfótunum við byggingu Breiðholtsins:
Húsin reyndust misjafnlega og margvísleg mistök voru gerð við
framkvæmdirnar. Mestu mistökin voru líklega að byggja lönguvit-
leysuna í Fellahverfinu. Það var sérviska arkitekta sem vildu
byggja lengstu blokk á Norðurlöndum. Byggðin í Efra-Breiðholti er
alltof þétt og það stórspillti hverfinu. í raun voru þetta stórfurðuleg
mistök hjá arkitektunum því þeir höfðu miklu meira landrými í
efra en neðra hverfinu.
Ýmsu var ábótavant til að byrja með í Fellahverfinu, gangstígar, leiktæki
og þjónusta voru oft seint á ferð i hverfinu.
Guðmundur hélt áfram og sagði að í „stað fallegs hverfis kom
ljótt hverfi. En byggingarhraðinn var mikill og það skipti máli.
Þetta gjörbreytti öllu ástandi í húsnæðismálum á höfuðborgarsvæð-
inu.“14
Við steypuvinnuna voru notuð ný dönsk stálmót sem ekki þurfti
að eyða miklum tíma í að slá upp. Innveggir og loft voru steypt í
sérstökum einangruðum stálmótum, sem gerði það að verkum að
hægt var að vinna við þau í frosti. Útveggir voru úr steyptum ein-
ingum sem höfðu verið forsteyptar í verksmiðju og komu því á
staðinn fullfrágengnar og tilbúnar til uppsetningar. Með þessari
nýju tegund stálmóta, ásamt því að nota hraðsement í steypuna,
var hægt að stytta byggingartímann til muna. Umhverfis blokkirnar
voru síðan lagðir teinar og á þeim gengu kranar sem notaðir voru
til að færa mótin til og koma blautsteypunni á sinn stað.15
Þessi nýja byggingartækni, fjöldaframleiðsla steypueininganna og
notkun stálmótanna þótti merkilegur áfangi í atvinnusögu íslend-
inga. Þeir voru þriðja þjóðin í heiminum sem tók að nota dönsku
stálmótin áður en full reynsla var fengin af þeim. En þau reyndust
vel við íslenskar vetraraðstæður. Þessi nýja tækni varð til þess að
koma meiri festu á atvinnulífið. Hægt var að vinna að byggingar-
framkvæmdum árið um kring, sem gerði það að verkum að eftir-
spurn eftir iðnaðarmönnum minnkaði á sumrin og tryggði þeim
jafnframt öruggari vinnu yfir vetrartímann.16
ÚTHLUTUN ÍBÚÐANNA
Um sumarið 1970 lauk úthlutun 100 íbúða en ríflega 300 umsókn-
ir bárust. íbúðirnar hefðu þurft að vera a.m.k. 150 til þess að full-
nægja eftirspurn þeirra umsækjenda sem höfðu mesta þörf fyrir
nýtt húsnæði. Af umsækjendunum var áberandi mikið af ungum
hjónum með kornabörn, en einnig var talsvert af eldri hjónum.
Þarna fengu húsnæði margir sem hefðu á engan hátt komist af eig-
in rammleik í viðunandi húsnæði.17 Kaupendur íbúðanna áttu að
greiða 20% kostnaðarverðs í fjórum jöfnum afborgunum fyrstu
fjögur árin, en 80% kostnaðarverðsins var í formi íbúðaláns til 33
íbúum Fellahverfisins fjölgaði því hratt
á skömmum tíma, en verslanir, skólar
og önnur þjónusta voru seinna á ferð.
ára sem fylgdi hverri íbúð.18 Húsnæðiskostnaður í húsum FB var
minni en almennt tíðkaðist á þessum tímum. Þannig hafði stór hóp-
ur Reykvíkinga fengið þá kjarabót sem að var stefnt, að aðstoða
láglaunafólk við að eignast íbúð með góðum lánskjörum.19
Sumarið 1972 var búið að úthluta 599 íbúðum af þeim 1250 sem
átti að byggja. Þá voru 600 umsækjendur um þær 94 íbúðir sem í
boði voru.20 Stuttu fyrir jól voru síðustu íbúðir úr fjórða áfanga
Fellahverfisins afhentar. Með fjórða áfanga er átt við blokkirnar
við Völvufell og Unufell en þá hafði FB afhent alls 707 íbúðir. í
maí sama ár var byrjað á uppsteypu í stálmót á fimmta áfanga eða
320 m langri blokk sem í voru 200 tveggja og þriggja hebergja íbúð-
ir. Húsið stendur við Fannarfell, Gyðufell og Iðufell með alls 20
stigagöngum. Áætlað var að uppsteypuninni lyki á árinu en tafir
urðu á verkinu vegna verkfalls rafvirkja svo ekki tókst að ljúka
nema um 90% af uppsteypu hússins fyrir áramót.21 Með því að
skoða þetta eina ár má glöggt sjá þvflíkur hraði var á verkinu hjá
FB að geta afhent 300 íbúðir á einu ári. Gríðarleg eftirspurn var þó
enn eftir íbúðum þrátt fyrir byggingarhraðann. íbúum Fellahverfis-
ins fjölgaði því hratt á skömmum tíma, en verslanir, skólar og önn-
ur þjónusta voru seinna á ferð.
SVEFNHVERFI EÐA ÚTHVERFI?
Þann 20. nóvember 1969 var haldinn fundur í borgarstjórn og í
fundargerðinni kom eftirfarandi fram:
Borgarstjórn er ljós nauðsyn þess, að sem bezt sé búið að þeim
borgarhverfum, sem reist eru í verulegri fjarlægð frá aðalkjarna
borgarinnar. Telur borgarstjórnin, að slík hverfi eigi ekki að vera
einungis dvalar- og svefnstaðir fólksins, sem þar býr, heldur beri að
stefna að því, að þau geti orðið samfélagslegar einingar, sem séu
sjálfum sér nógar að vissu marki, með því að þar sé séð fyrir
nokkrum atvinnumöguleikum og þó sérstaklega félagslegum og
menningarlegum þörfum íbúanna.22
Til þess að fullnægja félagslegum og menningarlegum þörfum
íbúa Árbæjar- og Breiðholtshverfanna vildi borgarstjórnin „stuðla,
með forustu sinni og fjárframlögum, að byggingu ... menningar- og
félagsmiðstöðva í báðum þessum fjölmennu fbúðahverfum, svo
fljótt sem auðið er...“2-’ Af þessu má sjá að hugur borgarstjórnar var
sá að koma í veg fyrir að hverfin myndu einangrast og verða ein-
göngu svefnhverfi. En svo er að sjá að lítið hafi verið gert til þess
fjórum árum síðar, þann 4. október 1973. Þá lagði Alfreð Þorsteins-
FELLAPAKKIÐ í GETTÓINU" sagnir 24 árgangur 04 67