Sagnir - 01.06.2004, Page 88

Sagnir - 01.06.2004, Page 88
,JEG ER fÆDD í CANADA OG ÞVl CANADÍSK AÐ ÆIT... bréfin af töluverðri tilfinningasemi sem róaðist svolítið eftir því sem árin liðu og þær, sérstaklega þó Stefanía, upplifðu miklar sorg- ir. Stefanía taldi Soffíu ekki aðeins vera frænku á íslandi sem hún skrifaði einstaka bréf heldur nána og mikilvæga vinkonu. Hún taldi sig vera mjög nána Soffíu í anda og þær komust að því að þær voru um margt líkar og þeim þótti greinilega mjög vænt hvorri um aðra. Um hver jól sendu þær hvor annarri gjafir.27 Það er því ljóst að þær Stefanía og Soffía hafa náð að tengjast traustum vináttuböndum og ég tel að bréfaskriftunum geti engan veginn hafa verið lokið árið 1947 þó svo að síðasta varðveitta bréfið í safninu sé frá því ári. Bréfaskriftir þeirra bera þess vitni að hafa verið sérstakur hluti af lífi þeirra rétt eins þörfin fyrir að eiga vini er hluti af lífi hvers ein- staklings: mér finst ég þekki þig svo vel þó ég hafi aldrey sjeð þig, enn það er í gegnum brjefin þín sem eru svo elskulega góð og innileg, ég vildi bara að við ættum eftir að sjást og geta talast við, því það er svo fátt af því sem ég vildi seiga sem er hægt að sitja á brjef miða...28 Af bréfasambandi Soffíu og Stefaníu má glöggt sjá að þær treystu hvor á aðra þegar allt annað brást. Mikill tilfinningaþrungi kom fram þegar um lát náinna fjölskyldu- meðlima var að ræða. Fyrst var það þegar faðir systranna dó, orð- inn háaldraður maður og var í rauninni léttir að dauðanum en lát hans var þó sárt.29 Þetta var þó andlát aldraðs manns sem var farin að þrá hvfldina. Það sama er ekki hægt að segja um andlát Ragn- heiðar. Systurnar voru greinilega mjög nánar.30 Viðhorfið til dauð- ans er oft eitthvað á þessa leið: svona gengur það, það hlýtur að hafa átt að fara svona. Þegar erfitt er að sætta sig við hlutina þá er líka erfitt að finna rökréttar skýringar og sárin eru lengi að gróa ef þau gróa einhvern tíma. Dauði Ragnheiðar tók mjög á Stefaníu en hún fékk þó lítið ljós í myrkrinu. Ljós sem Ragnheiður skyldi eftir í hennar umsjá. Og ljósið fékk nafnið Ránka Bettý Joan, en var alltaf kölluð Bettý. Það átti að kalla hana Ránku en einhvern veginn fékk sig aldrei neinn til að byrja á því. Amma hennar byrjaði á því að kalla hana Bettý og það nafn fylgdi henni.31 Stefanía var lengi í sárum eftir dauða Ragnheiðar og fékk í raun- inni ekki langan tíma til að syrgja áður en næsta áfall dundi yfir. Árið 1935 greindist Guðrún systir hennar með sjúkdóm sem hún kallaði innvortis mein en ég giska á að það sé krabbamein.32 Sjúk- dómi þessum fylgdu mikil og erfið veikindi, stundum sjúkrahúsleg- ur og stöku sinnum þurfti Stefanía að hjúkra henni heima en þetta voru tvö erfið ár því sjúkdómurinn leiddi Guðrúnu til dauða árið 1937.33 Ég hef ekki bréfið þar sem Stefanía sagði Soffíu frá dauða Guðrúnar en hún er ekki eins þrumu lostin af sorg eins og hún hafði verið eftir dauða Ragnheiðar. Andlát Guðrúnar átti sér lang- an aðdraganda og líklega var hann hálfgerður léttir því Guðrún var orðin rúmliggjandi, með drep í fæti en annar fóturinn á henni var alveg svartur og dauður. Andlát Ragnheiðar var því það erfiðasta sem Stefanía glímdi við þegar talað er um sorgina þvf jafnvel árið 1937, þegar Stefanía samhryggðist Soffíu vegna dauða föður henn- ar, ýfðust upp gömul sár sem enn sátu eftir vegna dauða Ragnheið- ar.34 Viðbrögð Stefaníu við sorginni koma heim og saman við þær skil- greiningar á sorg og sorgarviðbrögðum sem Sigurður G. Magnús- son talar um í bók sinni Menntun, ást og sorg. Þar vann hann með eftirfarandi skilgreiningu: Sorgin er skilgreind sem saknaðartilfinning sem brýst fram eða er tjáð í orðum, sem starfsleiði, þunglyndi, svefn- eða lystarleysi eða önnur teikn um óreiðu vegna fráfalls ákveðins einstaklings eða ein- staklinga. Sorgin getur einnig komið fram sem löngun til endur- funda við hinn látna eða til að heyra frá honum.35 Sigurður talar um að allar kenningar um sorg og sorgarviðbrögð leiði að þeirri niðurstöðu að því minna sem unnið er úr sorginni því meiri áhrif hafi hún á framtíð fólks.36 Þær kenningar sem hann vinnur með miðast einnig við að áfallið sem fylgir dauða náinna ættingja sé oft minna þegar aðdragandi dauðsfallsins sé langur. Það er kenningin um fyrirfram gefna sorg. Þegar þannig er farið er það oft vonin sem hjálpar fólki að takast á við sorgina. Á meðan hin langdregnu veikindi eru að ganga yfir þá heldur fólk alltaf í vonina um að allt verði betra. Fólk hefur þannig langan tíma til að búa sig undir missinn. Vinnan við sorgarferlið byrjar þá í raun þegar grun- urinn kviknar um að viðkomandi komi líklega til með að deyja. Þó að sorgin sé mikil þegar viðkomandi svo deyr þá er aðstandandinn búinn að fá tíma til að undirbúa sig fyrir áfallið[asdf2].37 Sigurður veltir svo fyrir sér hvort þetta sé ekki hægt að yfirfæra á stærra sam- hengi. Það er að segja að kenningin taki til þess þegar fólk lifi í stöðugum ótta við dauðann. Dauðinn er alltaf nálægur. Við slíkar aðstæður telur Sigurður að kenningin um fyrirfram gefna sorg verði að varanlegu ástandi.38 Þessar kenningar má heimfæra upp á sorg- arviðbrögð Stefaníu. Bæði hvað varðar einstök dauðsföll og einnig hvað varðar viðhorf til dauðans yfirleitt. Dauðinn var alltaf nálæg- ur en það sést berlega í öll þau skipti þegar varnagli er sleginn eins og „ef ég lifi[asdf3]“39 eða „ef guð gefur mér að ég veikist ekki.“40 Oftast þegar hún lýsti einhverjum áformum þá fylgdi einhver at- hugasemd af þessu tagi. Hvað varðar einstök dauðsföll er hægt að sjá mismunandi viðbrögð Stefaníu við dauða föður síns og Guðrún- ar annars vegar og svo Ragnheiðar hins vegar. Kenningin um fyrir- fram gefna sorg passar einmitt við viðbrögð hennar við dauða föð- urins og Guðrúnar en dauði Ragnheiðar tók verulega á hana og var mikið meira og erfiðara áfall. Önnur kynslóð Vestur-íslendinga, og þá er ég að tala um þá sem voru fæddir og aldir upp eingöngu í Kanada og þekktu ísland ekki af eigin raun, tel ég að hafi álitið sig Kanadamenn þó svo að ræt- uraar til íslands hafi verið mjög sterkar ÞJÓÐERNI OG ÞJÓÐERNISKENND Það hafa margir haldið því fram að íslendingar í Kanada hafi lengi haldið þjóðareinkennum sínum en ég held þó að þessi sameig- inlegu þjóðareinkenni hafi aðeins komið fram í umgengni á meðal íslendinga sjálfra. í umgengni við kanadískt samfélag held ég að þeir hafi fallið inn í það samfélag, að minnsta kosti þegar leið að lokum nítjándu aldar og tuttugasta öldin gekk í garð. Önnur kyn- slóð Vestur-íslendinga, og þá er ég að tala um þá sem voru fæddir og aldir upp eingöngu í Kanada og þekktu ísland ekki af eigin raun, tel ég að hafi álitið sig Kanadamenn þó svo að ræturnar til íslands hafi verið mjög sterkar[asdf4]. Þessar rætur komu fram sem róman- tískur ljómi sem þessu fólki þótti stafa af íslandi. Það var myndin sem það fékk af landinu í gegnum sögur foreldra sinna og myndin sem það hélt lifandi í sínum hugarheimi. Þetta fólk þekkti ekki ís- land af eigin raun og fólkið sem það umgekkst var að minnstu ís- lendingar nema nánasta fjölskylda. Það sem mér finnst hins vegar undravert er að gamla fólkið sem flutti til Vesturheims komst sumt af allt sitt líf án þess að læra nokkurn tíma ensku. Það á við um hjónin á Skíðastöðum. Þau lærðu aldrei ensku og þ.a.l. var ekkert annað tungumál en íslenska talað á þeirra heimili. Það háði þeim þó nokkuð þegar kom fram á tuttugustu öldina því þau gátu aldrei farið neitt án þess að eitthvað af börnunum þeirra væri með þeim til að túlka. Það má svo velta fyrir sér þeirri staðreynd að fjölskyldan sem ól af sér þessa annarrar kynslóðar Vestur-Islendinga var rammís- lensk[asdf5]. Það hlýtur að hafa haft mikil áhrif á þessa einstak- linga að alast upp hjá alíslenskri fjölskyldu. Það að vera íslendingar var stór hluti af sjálfsmynd foreldra Stebbu og Ránku[asdf6] og 86 SAGNIR 24 ÁRGANGUR 04 EINSÖGURANNSOKN A TVEGGJA VESTUR SLENSKRA
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.