Nýtt Helgafell - 01.12.1956, Blaðsíða 26

170
NÝTT HELGAFELL
hurfu úr lofti og Breiðamerkurjökull færðist
í aukana og fór að vaða lengra og lengra
yfir sléttuna milli Fells og Fjalls, til suðurs,
austurs og vesturs, og Fjall féll í eyði og
jökulhellan lagðist að fjallinu og allt í kring-
um fjallið og hélt ferð sinni ófram lengra
niður sléttuna, og þegar ég var orðinn
óhorfandi að þessari tortímingu, var all-löng
jökulleið frá Fjalli fram á jökulbrún. 1 Fjalli,
sem nú var kallað Breiðamerkurfjall, hafði
ekkert verið eftir skilið, sem minnti á manna-
bústað, nema eitt kuldalegt örnefni. Það
var Bæjarsker. Þar í grenndinni mun bær-
inn hafa staðið, sennilega í krika eða bug
suðaustanundir fjallinu.
Og herferðin hélt áfram. Vötnin undan
jöklinum breyttu allri Breiðármörk í sand-
auðn, tók af jörðina Breiðá, og að lokum
lagðist jökulkápan yfir bæjartættumar og
lét ekki staðar numið fyrr en lengra niðri á
sandinum. Og með falli Fells var eyðilegg-
ingin fullkomnuð og allir bæir orpnir sandi
og dauða á landflæmi, sem talið var tíu
tíma lestargangur og nú hét Breiðamerkur-
sandur.
Syðra fjallið, sem ég sá upp fyrir jökul-
brúnina, heyrði ég kallað Ærfjall. Það var
einkennilegt að kenna svona stóran hlut við
eina á. Það hljóta að vera örlög í því. Það
var umlukt jökli. Þó að það væri næstum
hálftímagang fyrir sunnan Breiðamerkur-
fjall. Jökullinn var meira að segja svo langt
genginn fram, að það var um fimmtán mín-
útna gangur frá Ærfjalli fram á jökulbrún.
Mér fannst mikil saga fólgin bak við sum
örnefni. Það hefur samt kannski ekki verið.
En mér fannst þetta, og óg gat ekki haldið
mér frá að hugsa um örnefni, og ég held ég
hafi hugsað mest um Ærfjall af öllum ör-
nefnum. Ærfjall! En hvað þetta hljómar ein-
kennilega. Það hefur hlotið að vera eitthvað
sérstakt með þessa á, úr því heilt fjall er
kennt við hana. Hefur hún fundizt þarna
dáin? Kannski lagzt út af undir kletti eða
moldarrofi til að deyja? Eða dagað uppi í
svelti? Eða hrapað til bana? Eða kannski
gengið þar úti einn eða fleiri vetur? Eða haft
þann sið eins og vitrar kindur að fela sig
í haustgöngum og fundizt þama í eftirleitum?
Eða strokið þangað snemma á vorin og bor-
ið þar lambinu sínu og fundizt so í alreyfi
í vorgöngum? Eða verið búin að týna ein-
hverju af ullinni? Hvernig ætli hún hafi ver-
ið á litinn? Skyldi hún hafa verið hornótt
eða kollótt? Hvað skyldi hafa dátérazt, þeg-
ar byrjað var að kalla fjallið eftir henni?
Hver ætli hafi átt hana? Hvar skyldi hann
hafa átt heima? Hvernig ætli sá náungi
hafi litið út? Skyldi hann hafa dáið á undan
ánni eða hún á undan honum? Ætli sálirn-
ar úr þeim séu einhvers staðar til núna?
Hver fékk bringukollinn? Eða það hefur
verið nefnt eftir mörgum ám, sem hafa verið
hafðar þar frá Fjalli? Svona hélt ég áfram
að spyrja, en þetta vissi enginn.
Það var ósköp að vita, hvað fólk var búið
að týna miklu af því, sem gerzt hafði í
byggðinni, og ég skildi vel, eftir að ég byrj-
að að halda dagbók, að það var af því, að
það hafði aldrei skrifað neitt hjá sér. Þess
vegna væri nú flest allt gleymt, sem komið
hafði fyrir. Og ég hugsaði: Prestamir og
hreppstjóramir eiga að halda stórar dag-
bækur yfir allt, sem fyrir kemur, prestamir
yfir mannlífið, hreppstjóramir yfir dýralífið
og náttúrulífið. Svo eiga þeir að senda pró-
föstum og sýslumönnum dagbækumar allt-
af þegar þær eru útskrifaðar, og þeir eiga
að geyma þær í læstum kistum. Þá týndist
ekki það, sem gerzt hefur í sveitunum. Þá