Nýtt Helgafell - 01.12.1956, Blaðsíða 28

172
NÝTT HELGAFELL
breyta stundum um farveg. Breyta ekki
vötnin á Breiðamerkursandi stundum líka
um farveg?.
Jú, þetta vissu allir. En enginn vissi, hvar
Breiðá rann, þegar bærinn var til. Það var
auðvitað af því, að þetta hafði aldrei verið
mælt og aldrei skrifað. Þegar þessi merka
jörð, þar sem Kárahella sást fram að tortím-
ingunni, var að leggjast í eyði, þá átti hrepp-
stjórinn í Öræfunum að fara þangað austur
og hafa mann með sér og langan streng og
mæla vegalengdina frá baðstofudyrunum
á Breiðá að ákveðnum stað austan í Breiða-
merkurfjalli neðarlega og hlaða þar góða
vörðu og sigta vel út áttina. Það var ekki
nóg að segja, að hávestur frá Breiðá sé á
svokölluðum Miðaftanstindi syðst á Breiða-
merkurfjalli, þó að þar hafi verið haldinn
miðaftann frá Breiðá. Miðaftanstaðir og
önnur eyktamörk eru ekki í réttum áttum.
Þau eru of snemma. Fólk kann betur við
að ljúga að sér um eyktamörkin.
Það hefði verið gaman að finna eitthvað
líkt þessu í dagbók hreppstjórans:
1620, 4. okt. „Mældi í dag með 50 faðma
löngum streng, ásamt vinnumanni mínum,
Ingimundi Sigurðssyni, hvar bærinn Breiðá
er, og mældist þannig: Frá baðstofudyrunum
á Breiðá í beina línu í austasta énda Bæjar-
skers austan í Breiðamerkurfjalli eru 20814
faðmur. Hlóðum þar vörðu. Stefna hávestur,
miðuð út frá pólstjömunni. Miðaftann frá
Breiðá er dálitlu sunnar, á svo nefndum
Miðaftanstindi, syðst á Breiðamerkurfjalli."
En hreppstjórinn hefði þurft að gera svo-
lítið betur, til þess að það yrði ennþá vissara
í framtíðinni, hvar bærinn Breiðá stóð. Hann
hefði átt að miða einhvern klett eða hól við
annan klett eða hól í suðvestri eða eitthvað
þessháttar í norðvestri, ef hægt væri að finna
svoleiðis mið heiman frá bænum. Ef það
var ekki hægt, þá átti hann að reyna fyrir
norðan eða sunnan bæinn, og ef hann hitti
þar á mið, þá hefði hann átt að mæla með
strengnum frá miðunarstaðnum að bað-
stofudyrunum og skrifa þetta líka nákvæm-
lega í dagbókina.
Og svo hefði hann líka átt að mæla Kára-
hellu, sem Kári Sölmundarson bar heim að
bænum og þar var sýnileg allt fram að tor-
tímingunni. Hann hefði átt að mæla þykkt
hennar og lengd og breidd og hvað hún var
mikil allt í kring. Þá hefði verið hægt að
reikna út núna, hvað Kári var sterkur og
hvort haim hefur verið sterkari en Steinn
afi minn, sem gat hangið á lofti í snæri á
litlafingrinum.
Þetta hefði hreppstjórinn í Öræfum getað
gert allt á einum degi. Þá gætum við sagt
núna nákvæmlega, hvar Breiðá hefur staðið
og kannski fundið Kárahellu. En hreppstjór-
inn gerði ekki þetta, af því að menn voru
ekki skapaðir með nóga vísindalega hugsun
og skildu ekki sögu þjóðarinnar.
Hvílík dýrð að ferðast um Breiðamerkur-
sand, ef maður hefði haft svona dagbækur
alla leið frá landnámstíð. Yfir þetta byggð-
arlag, sem nú er týnt úr sögu íslands. Það
hefði verið eins og fletta mörgum albúmum,
fullum af allslags myndum. Þá hefði mað-
ur alltaf getað verið að segja við sjálfan sig
alla ferðina yfir sandinn: Þama var þetta
og þetta, þetta var svona og svona, þarna
gerðist þetta og þetta. Þama stóð Borgarhóll
og þama var hóllinn, og borgin þarna, ja-
há! Þetta hefur verið dálítið öðruvísi en fólk
hefur haldið. Þarna vom Brennhólar, og
þama sást loginn, nákvæmlega þama.
Þarna stóð Fellssel. Þar var mikil mjólk og
mikið smjör og mikið skyr og margir ostar og