Nýtt Helgafell - 01.12.1956, Blaðsíða 61

BÓKMENNTIR
205
gæðum, og enginn heildarsvipur á eíni bók-
arinnar. En það er ekkert handahóf á írá-
mæla verk hans á annan mælikvarða en
ganginum á þessum þýðingum, og þó þær
séu ekki allar jafngóðar, vantar ekki heild-
arsvipinn á handbragðið. Hér er skáld á
ferðinni, snillingur eða snillingsjafni, og við
lesturinn gefst lítil sem engin átylla til að
ljóð annara skálda. Þeim sem kann frum-
kvæðin utanbókar getur að vísu hér og þar
komið á óvart hugsun, orðalag eða mynd,
en þetta má næstum teljast galli á lesandan-
um frekar en á kvæðinu eins og það stendur
í þýðingunni. Hér er allt unnið af slíkum
smekk, af slíku valdi á máli, stíl, blæ og
bragarháttum, af slíkri leikni og lipurð, að
þýðingin stendur með öllu á eigin fótum.
Franskur pantoum, eins og í „Hljómum
kvöldsins" eftir Baudelaire (þar sem endur-
tekningarnar eru á snilldarlegan hátt lagað-
ar eftir íslenzkum bragreglum), klassísk tví-
henda og Alkæusarháttur, eins og í stöku
Schillers og „Til skapanornanna" eftir Höld-
erlin (sem þó ef til vill er ekki alveg galla-
laus um bragarhátt), japönsk tanka og hækú,
nútíma háttlausur — allt verður þetta góður
íslenzkur skáldskapur í höndum þýðandans.
Jafnvel tíræður öfugur tvíliður rímlaus —
sennilega stirðasti og leiðinlegasti bragar-
háttur, sem ort hefir verið undir á íslenzku,
þó á enskunni sé hann óendalega liðugur
og fjölbreytilegur — fer hér sumstaðar svo
vel, að gera má sér háar vonir um Shake-
speareþýðingar Helga.
Hér skortir því ekki það, sem nauðsynleg-
ast er Ijóðaþýðingum og framar öllu gefur
þeim gildi: kvæðin eru vel ort á tungu þýð-
andans. En þar með er ekki öll sagan sögð,
því ljóðaþýðingar verða ekki fullmældar á
þann mælikvarða, sem nægir á frumsamin
ljóð: þær eiga sér uppruna, sem hægt er að
hafa hendur á, og þeim uppruna eru þær
háðar. Nema hann þýði bara sér til hugar-
hægðar, skuldbindur þýðandi sig til að
skila réttri mynd af frumkvæðinu, efni þess
og anda, orðavali, hrynjandi, myndum,
janfvel yfirtónum og aukamerkingum, tví-
ræðninni (eða margræðninni) sem einatt
liggur nærri kjarna ljóðrænunnar. (Orðið
lýra, sem Helgi notar fyrir lyrik, felli
ég mig illa við, en það er óðs manns æði
að deila um slíkt.) Þessi skuldbinding er að
vísu hugsjónin ein, því þetta er ekki hægt.
Þýðandinn hlýtur að fella úr og bæta við.
Með ýkjum má segja, að jafnvel óbundið
listrænt mál verði ekki þýtt afsláttarlaust af
einni tungu á aðra; um ljóðrænan skáldskap
má segja þetta ýkjulaust. Ljóðræn „hugsun"
ber að vísu sama svip um öll Vesturlönd,
en þrátt fyrir allan menningarsögulegan og
málfræðilegan skyldleika, ber ljóðræn tján-
ing sinn svip með hverri tungu. Um hrynj-
andi, um merkingarsvið orða, og ekki sízt
tilviljandi líkingar í hreimi eða merkingu
orða á milli (sem oft eru höfuðatriði í sam-
hangandi myndsköpun og markvissu rími)
ber engum tveim tungum saman.
Það er af þessu, sem ég hefi haft lang-
einlægasta ánægju af kínversku og japönsku
kvæðunum í þessari bók. Fyrir mig kemur
þar ekkert til greina nema fegurð ljóðanna
sjálfra í þýðingum Helga, en þau mega
heita hvert öðru fegurra, auk þess sem að
þeim er mest nýnæmið, mest viðbótin við
íslenzka ljóðagerð, mestur fróðleikurinn.
Mann grunar að vísu, að „I stríðslok" eftir
Taí Sjí-Ping gefi varla rétta hugmynd um
frumkvæðið, svo rammíslenzk er þýðing
Helga, en fyrir þann, sem ekkert þekkir til
kínversks skáldskapar, er íslenzki blærinn á
þessu ljóði auðvitað kostur en ekki galli.
Öðru máli gegnir um kvæðin, sem þýdd eru
úr ensku, en þeim er ég kunnugastur á
frummálinu. Þar ber hver snilldarþýðingin
af annarri merki þess, að hugsjónin er ekki
í seilingarhæð. Samhengi myndanna í
sonnettum Shakespeares, hryryandin í
„Innisfree" eftir Yeats og „Lát það vera
gleymt" eftir Söru Teasdale, orðaval í „Flóð-
hestinum" eftir Eliot, jafnvel efnið í annarri
sonnettunni eftir Wordsworth — um allt
þetta er þýðingin svo frábrugðin frumkvæð-
unum að máli skiptir, og það sumstaðar all-
miklu. Má hér af samanburðinum læra