Nýtt Helgafell - 01.12.1956, Blaðsíða 45

TVO BREF UM ANDLEGT FRELSI
Frá Friðriki A. Friðrikssyni og Níels Dungal
FrelsiS þarf sinn ræktunarreit
I.
Andlegt frelsi er einkum tvenns konar: 1)
ytra andlegt frelsi, sem landslög veita,
þ. e. skoðanafrelsi, málfrelsi, prentfrelsi o. fl.,
og 2) innra andlegt frelsi, sem fer eftir
vitsmuna- og siðgæðisþroska hvers manns.
Ytra andlegt frelsi er auðskilið. Saga
þess er flestum læsum mönnum kunn —
saga baráttu og blóðugra fóma, allt þar til
að ríkisvaldið dró vígtennurnar úr katólska
rannsóknarréttinum og brennubrjálæði mót-
mælenda. Nú virðist nýr kapítuli vera að
gerast í þessari sögu við það, að ríkisvald
mikilla þjóða tekur aftur upp hið margfor-
dæmda hátterni klerkaveldisins forðum.
Það eru einkum höfundar og hugsuðir
trúarbragðanna, er gert hafa sér títt um
hið innra andlega frelsi. Það er torskildara
en hitt og á ýmsa lund torsóttara, enda
ekki sérlega eftirsótt. Meistarinn frá Nazaret
fyrirgerði engu nema lífinu með því að boða
áheyrendum sínum þess konar frelsi. Hvorki
skildu þeir það né vildu. —
Tilveran er lögmálsbimdin og mannsand-
inn um leið. Það virðist ekkert rúm vera
fyrir algert frelsi. Þeir, sem trúa á skapara,
hafa jafnvel sumir látið sér detta í hug, að
skaparinn væri á einhvern hátt bundinn af
tilgangi sinna eigin handaverka.
Innra andlegt frelsi mannsins felur ávallt
í sér bindingu. Að leysast frá því, sem
lægra er, er að bindast því, sem æðra er.
málum og öðrum greinum. Vegna þess að
við erum smáþjóð, verðum við að gera
meiri kröfur til sjálfra okkar en ella, og við
megum ekki vanrækja skyldur okkar gagn-
vart þeim heimi, sem við erum órjúfanlega
tengdir í blíðu sem stríðu. Rödd okkar er
f----------------------------------------
Nýtt Helgafell fór fyrir nokkru þess
á leit við fáeina nafnkunna menn, að
þeir létu í ljós álit sitt á því, hvað sé
andlegt frelsi og hvernig það verði
tryggt. Hér birtast tvö bréf um það
efni, sem ritinu hafa borizt.
s._______________________________________J
,,Hið sanna lögmál frelsisins" er siðferðilega
bindandi. I víðkunnri og afdrifaríkri yfir-
lýsingu Marteins Lúters á kirkjuþinginu í
Worms, 1531, varpar hann viðjum páfavalds
og kirkjuþinga af samvizku sinni, en bindur
hana jafnframt orðum ritningarinnar, sem í
hans augum er Guðs orð.
Orð Meistarans: „Sannleikurinn mun
gjöra yður frjáls" — kjörorð Háskóla Is-
lands — vísa til vegar um það, að innra
andlegt frelsi er í eðli sínu binding við æðstu
og algerustu hugsjón mannsandans, sann-
leikann. Þetta var aldamótaskáldunum
hugleikið efni. Þorsteinn Erlingsson segir
„harðstjórum himins og jarðar" upp hollustu
til að gerast þegnskyldur sannleikanum.
„Þér vinn ég, konungur, það sem ég vinn".
Annað skáld (mig minnir St. G. St.) segir um
sannleikann: „Og sjálfur Guð má sig fyrir
honum beygja". Þetta er óþýðlega sagt, en
rökrétt — ef um það væri að ræða, að
annarhvor, Guð eða sannleikurinn, beygði
sig fyrir hinum. Annað mál er það, að um-
mælin verða að tilefnislausum orðaleik,
ekki sterk, en á hana verður hlýtt, ef mann-
dómur fylgir máli okkar. Stórþjóðimar geta
boðið heiminum birginn, en við verðum að
treysta á réttsýni og samhug frjálsra þjóða.
J. N.