Nýtt Helgafell - 01.12.1956, Qupperneq 35

MILLILIÐUR ALLRA MILLILIÐA
179
viljun, en lifa samt á framleiðslunni. Ég
er að tala um okkur bankamennina. Þeir
sem vilja sjá hvernig milliliður lítur út,
klæddur holdi og blóði, þurfa ekki annað
en að leggja leið sína í bankann.
En það er ekki nóg með það, að við só-
um milliliðir, lifandi milhliðir. I musten
milliliðanna þjónum við öðrum miklu
meiri millilið, — sjálfu hugtaki hins hrein-
ræktaða milliliðs, peningunum. Forðum
var það gullkálfurinn, sem við tilbáðum,
en brátt breyttum við gullmu í gulltryggt
hugtak, og nú er ekki annað en hugtakið
eftir. Náttúrlega er nokkur kostnaður við
að framleiða penmgaseðlana, en það er
mein kostnaður við að framleiða margar
bókakápur og auglýsingar, sem engum
dettur í hug að halda saman. Það er því
ekki vegna hins ínnra verðmætis seðlanna
eða skiptimyntarinnar, sem allir sækjast
eftir peningum. Hver er þá ástæðan? Já,
víst er það skrýtið, en samt er það satt, að
þrátt fynr alla fynrlitningu á milliliðun-
um, er það einnntt vegna milliliðs-hug-
taksins sem í peningunum býr, vegna hins
þríeina hlutverks þeirra sem milliliðs allra
milliliða, sem þeir þykja eftirsóknarverðir.
Mig langar til að fara nokkrum orðum
um það, hvernig peningunum tekst að
leysa þetta þrí-eina hlutverk á íslandi í
dag.
Um peningana sem gjaldmiðil er óþarft
að fjölyrða. Hagræðið liggur í augum uppi,
cngum dettur í hug að koma ínn á ísbar í
Austurstræti og biðja um ís fyrir eina vel
fona sjóvettlinga. Það væri jafn árangurs-
laust fyrir ungan mann úr sveit að koma
með margra ára safn af hagalögðum til
gullsmiðs í sömu götu og bjóða það sem
greiðslu fyrir trúlofunarhringa. Jafnvel
Áfengisverzlun ríkisins myndi ekki taka
við hákarli eða vel kæstri skötu sem greiðslu
fyrir Svarta dauða. Allir þessir aðiljar vilja
peninga. Einhver kynni að svara mór því,
að óg só að tala um ástandið í Reykjavík,
sem bæjarbarn þekki óg ekki til úti á landi.
Þar só í hverju kauptúni verzlanir, sem
myndu veita alla þessa fyrirgreiðslu (nema
náttúrlega þá með Svarta dauðann). Satt
er það. En þótt mikill hluti af viðskiptum
þeirra fari ennþá fram án þess að nokkur
pemngur fari á nnlli kaupanda og seljanda,
er penmgahugtakið þó allsstaðar nálægt,
bæði við innskrift og úttekt.
Eg minntist lauslega á það, hvernig pen-
ingarnir hafa verið að missa persónuleika
sinn, hvernig gullpeningurinn hefir flúið
af hólmi fynr peningaseðlinum, sem upp-
haflega var ávísun á gull, og hvernig sá
seðill hefir orðið að víkja fyrir róttum og
slóttum pemngaseðli, sem ekki er neitt
annað, og fynr skiptimynt, sem lítið innra
verðmæti hefir. Samt erum við í okkar stótt
að stritast við að gera peningana ennþá
ópersónulegn, með því að láta sem mest
af þeim hætta að hreyfa sig sem sjálfstæð-
ar verur, mynt eða seðla. Til þess að koma
þessu fram fundum við upp tókka og víxla.
Og jafnvel úr tókkanum og víxlinum sjúg-
um við blóðið með því að gera þá að milli-
færslum, hvenær sem við sjáum okkur færi
á. Allir, frá rónum að ríkisstjórn, reyna að
toga peningana út frá okkur, en við tog-
um á móti og erum ekki ánægðir, fyrr en
þeir hafa breytzt í tölu á bók, helzt ínn-
eign á hlaupareikningi eða sparisjóði. En
reiptog er erfið íþrótt, ekki sízt fyrir þenn-
an fámenna hóp, sem hefir það að atvinnu
að verzla með hugtök. Það hefir því viljað
halla á okkur í þessari viðureign við alla