Félagsbréf - 01.01.1957, Side 14

12
FÉLAGSBRÉF
ugt með að setja okkur fyrir sjónir á ný lífið á þessu landi eins og
það var fyrir svo sem 40 árum síðan. Mikla áreynslu þarf til þess
að lifa sig á ný inn í gömul viðhorf. Menn veigra sér líka oftast við
því, bera það lielzt við á sérstökum tyllidögum og auðvitað með
misjafnlega góðum árangri. 1 dag er einn slíkur tyllidagur. Ég vil
minnast þess, þegar Sigurður Nordal kom liingað heim haustið 1918,
eftir langa dvöl erlendis, og gerðist kennari í íslenzkri tungu og bók-
menntum við háskóla vorn, maður ungur að árum en þroskaður að
menntun og framaður að lærdómi í mörgum efnum umfram sína
jafnaldra, jafnvel flesta eða alla menn sér samlenda. Á þessum árum,
eins og reyndar enn í dag, var það fágætt, að menn dveldust árum
saman við erlenda liáskóla að loknu embættisprófi, legðu stund á
lieimspeki og nýjar og klassiskar hókmenntir. Að sjálfsögðu gæti
líka brugðizt til beggja vona um árangurinn af slíkri útivist. Sumum
heppnast vel það sem öðrum gefst til lítilla nytja. En hér var að
vísu um að ræða viðbúnað að frábærlega glæstum starfsferli. Ég man
ekki lil þess, að ég liafi nokkru sinni átt tal við Sigurð Nordal um
það, liversu það liafi eiginlega orkað á hann að koma heim í þetta
vindliæli utan úr stórviðrum heimsstyrjaldarinnar fyrri í Þýzkalandi
og Englandi. Koma beint frá dvöl í höfuðsetrum vestrænna mennta
í fásinnið, sem beið lians liér. Ég hætti ekki á að reyna að bregða upp
fyrir ykkur, góðir álieyrendur, mynd af lífinu í Reykjavík fyrir svo sem
40 árum. Þið, sem ung eruð, mynduð að líkindum ekki trúa mér,
en ykkur hin, sem eldri eruð, rámar sjálfsagt nægilega vel í gamla
daga, svo að ég, aðkomumaðurinn, myndi þar lítið um bæta. 1 raun
og veru skiptir það h'ka ekki miklu máli, lieldur hitt, liversu liann
brást sjálfur við því umhverfi og því verkefni, sem beið hans hér.
Mitt hlutverk myndi því fremur vera að benda stuttlega á það, hve
liann sjálfur orkaði á Reykjavík, á þjóðina alla. Við erum í raun
og veru saman komin til þess að minnast þess hér í kvöld.
Og hér þarf ekki í neinar grafgötur að ganga. Verkin sjálf bera
þessu ljós vitni. Með fyrirlestrum sínum Um einlyndi og marglyndi,
er liann flutti í Bárunni gömlu veturinn 1918—1919, lireif hann
álieyrendur sína fast, svo að óhætt má fullyrða, að enginn íslenzkur
maður hafi kvatt sér hljóðs við því líkar undirtektir. Hér var um
að ræða sálfræðilegt efni, í sjálfu sér þungt og flókið, en túlkað
af slíkri nærfærni við fáfróða áheyrendur, sett fram af skarpri at-
hugun og persónulegri innlífun, í ljósu máli og með skemmtilegum
og áhrifaríkum flutningi, svo að því líkt var sem tjaldi væri svipt