Sveitarstjórnarmál - 01.12.1996, Blaðsíða 10

AFMÆLI
JiJt^_____________________________________________
Bindlad TÍO htlnlna
hafði fengið verslunarleyfi.
Ljóst er af framansögðu að upphaf þéttbýlismyndunar
hér verður fyrst og fremst rakið til verslunar. Verslanim-
ar þurftu starfsfólk og smám saman fjölgaði þeim sem
settust hér að og stunduðu flestir einhvern búskap með
annarri vinnu. Fyrsta byggðin stóð öll á eyri niðri við
höfn - Plássinu - sem svo var nefnt. Síðar teygðist
byggðin til norðurs upp á Holtið og enn síðar austur að
Hafnarlæk og suður með sjónum og stendur byggðin
þannig nú þótt mikið sé hún breytt frá því um aldamót-
in.
Kaupfélag Langnesinga er stofnað að Sauðanesi 11.
mars 1911 af átta bændum í Sauðaneshreppi og var í
fyrstu rekið sem pöntunarfélag. Arið 1918 keypti félagið
fiskverkunarhús úr timbri, sem Gránufélagið hafði
byggt 1884 úti í Heiðarhöfn, flutti það til Þórshafnar í
heilu lagi á hestasleðum að vetrarlagi, steypti undir það
kjallara og breytti því í verslunarhús. Lengst af þessari
öld var kaupfélagið umsvifamesti verslunaraðilinn á
svæðinu þótt minni verslanir hafi jafnframt verið reknar
á staðnum alla tíð.
Þróun síöustu ára
Það er e.t.v. til marks um almenna þróun síðustu ára-
tuga að í byrjun ársins var bú Kaupfélags Langnesinga
tekið til gjaldþrotaskipta eftir margra ára erfiðleika í
rekstri. Við dagvöruverslun á svæðinu tók nýtt hlutafé-
lag í eigu einstaklinga, félaga og fyrirtækja í byggðar-
laginu en auk verslunarrekstursins rekur félagið brauð-
gerð og vöruafgreiðslu. Þá hafa einstaklingar haslað sér
völl á verslunarsviðinu og er nú öll verslun með ritföng,
fatnað og ýmsa sérvöru í höndum þeirra.
Staða verslunarinnar hér markast, eins og víðast hvar
annars staðar á landsbyggðinni, af þeirri samkeppni sem
hún á í við stórverslanir þéttbýlisins, þar sem vegalengd-
ir milli byggðarlaga eru sífellt að styttast með bættum
vegasamgöngum. Verslun með daglega neysluvöru hlýt-
ur þó alltaf að verða til staðar, ekki síður hér en í ein-
stökum hverfum hinna stærri þéttbýlisstaða. Hvort
verslunin dafnar ræðst svo af því hvort henni tekst að
laga sig að þessum breyttu aðstæðum, ásamt því að hún
á alltaf mikið undir því að almenn hagsæld ríki á þjón-
ustusvæðinu.
Byggöasaga Langaness og Þórshafnar
Verslunarsaga byggðarlaga er einungis einn þáttur í
sögu þeirra, þótt mikilvægi hans sé breytilegt frá einu
byggðarlagi til annars og eftir tímabilum. I tilefni þeirra
tímamóta, sem 150 ára saga verslunar á Þórshöfn er,
ákvað hreppsnefnd Þórshafnarhrepps á fundi sínum
15. febrúar sl. að standa að ritun byggðasögu Langaness
og Þórshafnar. Var skipuð þriggja manna ritnefnd og
hefur Friðrik G. Olgeirsson sagnfræðingur verið ráðinn
til starfans.
Væntingar í nútíö og framtíö
Nú um nokkurra ára skeið hefur byggðin hér á Þórs-
höfn og í nágrannasveitum átt því láni að fagna að til-
tölulega vel hefur gengið í atvinnulífi á svæðinu. Undir-
stöðufyrirtæki í sjávarútvegi - veiðum og vinnslu - hafa
verið að styrkja stöðu sína og sótt hefur verið fram á nýj-
um sviðum innan greinarinnar.
Samfélagið allt með þátttöku sveitarfélagsins hefur
tekið þátt í því verkefni að styrkja undirstöðuna svo
byggja megi á henni trausta afkomu og möguleika til
þess að þróa fjölbreyttara atvinnulíf og efla þjónustu. Þó
svo að verkefninu verði í sjálfu sér aldrei lokið og alltaf
þurfi að bregðast við nýjum aðstæðum má ætla að at-
vinnureksturinn hér sé almennt í þeirri stöðu nú um
stundir að ekki eigi að þurfa beinan stuðning sameigin-
legra sjóða íbúanna.
Þessi staða er forsenda þess að unnt sé að sinna betur
en verið hefur ýmsum þjónustuþáttum sem snúa að því
að gera byggðarlagið vænna til búsetu. Ber hér að nefna
skólamálin og íþrótta- og æskulýðsmálin alveg sérstak-
lega en þessir þættir munu á næstu árum alls staðar hafa
marktæk áhrif á getu byggðarlaga til að laða til sín íbúa
óháð almennu atvinnuástandi. Þá bíða okkar hér eins og
víðar fjárfrek verkefni á sviði umhverfismála - sorphirðu
og fráveitu - sem hafa munu áhrif á þá ímynd sem við
viljum búa við og þurfum á að halda, m.a. vegna þeirrar
matvælaframleiðslu sem atvinnulíf okkar er.
Hvað sem einstökum verkefnum líður er ljóst að til
þess að einstök byggðarlög fái notið þeirra tækifæra og
atorku sem íbúamir búa yfir mega stjómvöld ekki falla í
þá gryfju að leggja snörur í götu framþróunarinnar, eins
og gerðist á tímum umdæmaverslunarinnar. Sagan hefur
líka sýnt að slíkar snömr gefa sig, sumar því miður allt
of seint, og hafa þá oft valdið varanlegri helti. Þess í stað
verður að gera þá kröfu til stjómvalda - ekki síst nú á
tímum - að þau styðji frumkvæði og atorku íbúanna,
þannig að þeir sjálfir og svo samfélagið allt fái notið
ávaxtanna. Með slíkum áherslum er engu að kvíða um
framtíð verslunarstaðarins Þórshafnar á Langanesi og allt
eins víst að á næstu 150 ámm eigi staðurinn eftir að efl-
ast ekki síður en á liðnum 150 ámm.
Helstu heimildir:
Friðrik G. Olgeirsson: „Þórshöfn á Langanesi 150 ára“ (Mbl.
3.8.1996)
Land og fólk - Byggðasaga Norður-Þingeyinga (1985)
200