Sveitarstjórnarmál - 01.08.1999, Blaðsíða 32

UMHVERFISMÁL
á verulegri losun ammoníaks.
Úrgangi (moltu) er safnað í poka
sem settur er á „gömina“. Yfirleitt
hafa verið notaðir nælonpokar sern
hleypa í gegnum sig lofti, og niður-
brotið heldur áfram í pokanum þar
til hann er losaður í fískiker. Þau eru
einangruð svo hitamyndun verður
nokkuð jöfn í haugnum og auðvelt
er að blanda hann með því að hella
úr einu keri í annað.
Samskipti vió íbúa
í byrjun var verkefnið kynnt bæði
á fundi og með dreifibréfi sem svo
kom út nokkrum sinnum. Spjaldi
með leiðbeiningum um sorpflokkun
var dreift á heimilin og einnig sorp-
ahnanaki til að tryggja að „rétt“
sorp væri lagt til hirðingar. Jafn-
framt voru keyptar þriggja hólfa
sorpgrindur með Moldu og þeim
dreift í hús. Það er skemmst frá því
að segja að viðbrögð íbúa hafa verið
mjög jákvæð. Ekki hafa komið upp
vandantál við flokkun eða geymslu.
í hlýindum að sumri hefur tveggja
vikna geymsla þó verið í efri mörk-
um. Einkum kentur fljótt lykt af
fískúrgangi og einnig sækir í hann
fluga. Sorphirðan þarf að vera á
heppilegum og föstum tíma dagsins
þannig að sorpið liggi sem skemmst
við lóðarmörk.
Reynsta af framkvæmd-
inni
Molda er framleidd fyrir jafna
mötun lítilla skammta. Því er ekki
að undra að nokkra reynslu þurfi til
að fá góðan gang í feril með mötun
stórra skammta. Niðurstaðan hér er
sú að heppilegast er að láta losun og
mötun standast á. Degi íyrir mötun
eða svo er Molda látin snúast rang-
sælis góða stund svo hún létti á sér
fyrir næsta skammti. Eftir mötun er
snúningurinn stilltur þannig að lítið
gangi frá henni fram að næstu los-
un. Jafnvel mætti loka göminni.
Stoðefni hafa verið nokkurt
vandamál. Heppilegasta efnið, tré-
spænir og sag, er svo dýrt vegna
samkeppni við hestamenn að það er
nánast frágangssök. Reynt var að
nota smágert hey og gras frá garð-
sláttuvélum en það gafst illa. Það
vildi vefjast upp á öxulinn og þvæl-
ast í hnífunum. Saxað grófgert hey
eða hálmur með stubblengd að há-
marki 2-3 sentímetrar myndi hins
vegar að líkindum henta vel.
Dagblöð hafa verið reynd. Að
vissu marki má nota þau lítið niður
rifin. En þá verða þau að blotna vel
upp í sorpinu svo þau grotni niður.
Heimilum hefur verið bent á að láta
sundurrifið dagblað í botninn á
sorppokunun til að taka í sig vökva
úr sorpinu. Þetta er þægilegasta
leiðin til að nota pappír sem stoð-
efni. Öll meðhöndlun sorpsins verð-
ur líka geðslegri þegar ekki rennur
frá því væta. Þegar pappír er settur
með sorpinu í Moldu tekur hann
mjög mikið pláss meðan hann er að
blotna upp og það hefur stundum
tafið fyrir mötun. Ef pappír eða
pappi er tættur í 2-3 sentímetra búta
er þó áreiðanlega vandræðalaust að
nota hann sem eina stoðefnið við
mötun. Einnig hafa úrgangsflísar frá
Sorpu verið notaðar með pappír og
reynst vel.
Rétt er að legga áherslu á að
aldrei má skorta stoðefni. Annars
verður innihaldið blaut klessa sem
ekki rotnar á eðlilegan hátt og getur
tekið nokkum tíma að ná upp eðli-
legri geijun á ný.
Lengst af gekk illa að ná því hita-
stigi í Moldu sem framleiðendur
gefa upp (55-60° C) en sá hiti nægir
til að drepa flestar smitandi örverur
og jafnframt illgresisfræ ef einhver
eru. í fiskikörunum hitnaði hins
vegar mjög vel. Helsta skýringin er
sú að blásturinn gegnum tunnuna
hafi verið of mikill og þar með kæl-
ing. Þegar loftstreymið hafði verið
temprað og tíðni snúnings minnkuð
komst þetta í lag.
Þrátt fyrir að uppgefíð hitastig
hafi ekki náðst verður að segja að
gerjunin hefur gengið vel. Sorpið
missir „lit og lögun“ mjög fljótt og
er óþekkjanlegt eftir 1-2 sólarhringa
í Moldu nema náttúrlega bein. Heil-
ir ávextir, einkum appelsínur, og
hráar kartöflur og gulrófúr standast
þó gerjunina vel. Því er brýnt fyrir
íbúum að smækka stór stykki. I er-
lendum leiðarvísum er munnbiti
sagður hæfileg stærð.
Moltan
Moltan úr Moldu ber að sjálf-
sögðu svip af því sem í hana er lát-
ið. Alltaf er eitthvað um að pappír
vefjist upp í allt að hnefastóra bolta,
einkurn hafi hann ekki náð að
blotna nægilega, bein léttast mjög
mikið en halda lögun, appelsínu-
börkur heldur sér vel. Spænir og sag
„hverfa“ en grófari flís heldur sér.
Vegna þessa er æskilegt að sigta
moltuna fyrir notkun. Tveggja til
þriggja sentímetra möskvi virðist
heppilegur og hægt að sigta hvort
sem er beint úr Moldu eða fyrir
notkun.
Safnhaugurinn telst fullþroskaður
þegar ekki hitnar lengur í hæfilega
rökum umstungnum haug. Óþrosk-
aður safnhaugur úr eldhúsúrgangi
getur verið varhugaverður nema í
talsverðri þynningu. Ástæðan er að
ýmis niðurbrotsefni geta verið skað-
leg fyrir plöntur, en eftir fúllþroskun
eiga þau ekki að vera til vandræða.
Hins vegar getur hlutfall kolefnis og
köfnunarefnis (C/N) verið of hátt og
moltan bundið köfnunarefni úr jarð-
vegi. Því er rétt að láta rannsaka
moltuna fyrir notkun, ekki síst ef
hún er seld eða afhent til nota á
heimilum.
Gerðar hafa verið prófanir á molt-
unni sem íblöndunarefhi í mómold í
mismunandi hlutföllum og fyrir
nokkrar plöntutegundir. Bygg virð-
ist henta mjög vel til að prófa moltu.
Það spírar fljótt og er almennt mjög
viðkvæmt fyrir jarðvegsþáttum. Það
er augljóst að moltan hentar ekki til
íblöndunar í þess háttar gróðurmold,
a.m.k. ekki nema í talsverðri þynn-
ingu. Helst virðist vera um neikvæð
niturhrif að ræða vegna hás C/N-
hlutfalls. 1 flestum sýnum virðist
mega nota hana í hlutföllunum
1/8— 1 /4 en í einu moltusýni með
litlu niturinnihaldi komu einkenni
ffam í blöndunni 1/8. Rétt er að taka
ffam að nitrið losnar síðar og þetta
1 58