Morgunblaðið - 26.05.2012, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. MAÍ 2012
Útivist Sumt ungt fólk þarf ekki sérstakt átak til að hjóla, það bara hjólar, jafnt á Austurvelli sem annars staðar.
Ómar
Allt of fáir hafa talað
um umsókn okkar að
ESB af reynslu og
þekkingu og eru því
margir óvitandi um það
sem bíður þjóðarinnar
ef hún gerist aðili að
þessu sambandi. Upp-
haflega var það stofnað
til þess að koma í veg
fyrir styrjaldir milli
grannþjóða sem út af
fyrir sig er göfugur tilgangur. En Ís-
lendingar eru svo lánsamir að hafa
aldrei áreitt aðrar þjóðir og er gæfa
okkar meðal annars fólgin í því. Auk
þess hefur forsjónin gefið okkur land
sem er auðugt af náttúrugæðum og
fagurt.
Margir Íslendingar hafa í áranna
rás fórnað lífsstarfi sínu til þess að við
mættum öll öðlast það sjálfstæði sem
allir frjálsbornir menn þrá, en sumir
kunna ekki að meta fyrr en það hefur
glatast. Það er því líklegt að aðild að
Evrópusambandinu, þar sem hinir
stóru og sterku ráða því, sem þeim
þóknast, muni snúast upp í nýja sjálf-
stæðisbaráttu. Sagði ekki pilturinn
forðum: „Hann pabbi minn er stór og
sterkur og ræður.“ Þetta eru einföld
og algild sannindi, sem blasa við
hvert sem litið er.
Spurning sem er of-
arlega í huga mínum er
sá kostnaður sem við
mundum hafa af þátt-
töku í Evrópusamband-
inu. Ef menn vita það
hefur því mjög lítið eða
ekkert verið haldið á
lofti en ef menn vita það
ekki ættu þeir sem fyrst
að afla sér upplýsinga
um það. Mig grunar að
sú upphæð gæti verið
allmyndarleg, ekki síst
vegna þess að fjár-
málavit á evrusvæðinu virðist því
miður ekki vera upp á marga fiska.
Gamla góða fjármálaregla forfeðra
okkar að eyða ekki peningunum fyrr
en þeirra hefur verið aflað virðist allt
of mörgum fjötur um fót.
Stundum hefur verið látið í veðri
vaka, án þess að nefna dæmi, að verð-
lag á nauðsynjavöru muni lækka ef
við gerumst aðilar. Ensk kona, sem
stundar viðskipti, fullyrðir að reynsla
hennar sé að verðlag muni hækka
mikið. Ég held að reynslan sé ólygn-
ust í þessu tilviki eins og svo mörgum
öðrum. Þá bendir hún á að flóð reglu-
gerða og tilskipana muni berast frá
Brussel. Þessar reglugerðir munu
sumar falla í góðan jarðveg en aðrar í
grýttan. Með öðrum orðum munu
stjórnendur Evrópusambandsins í
Brussel segja okkur fyrir um hvernig
við eigum að haga okkur í okkar eigin
landi.
Örlagarík áhrif
Enski sjóliðsforinginn og land-
könnuðurinn James Cook (1728-1779)
var framsýnn og ötull vísindamaður
sem tókst einna fyrstum manna að
sigrast á skyrbjúgi meðal skipverja
sinna í leiðöngrum sínum. Hann lét
eftirfarandi orð falla, þegar hann
minntist sjóferða sinna til Pólýnesíu á
seinni hluta átjándu aldar: „Það hefði
verið betra fyrir þessar þjóðir, að þær
hefðu
aldrei kynnst okkur.“ Þarna á hann
við að frumstæð og brothætt menn-
ing frumbyggjanna hafi ekki þolað
samskiptin við Evrópubúa.
Í merkri bók sinni, Valdhroka,
greinir höfundurinn J. William Ful-
bright, sem var einn merkasti stjórn-
málamaður Bandaríkjanna á tutt-
ugustu öld, frá þeirri skoðun sinni að
það sem hann kallar trúboðahæfi-
leika, sé ríkur þáttur í eðli allra
manna. „Við erum öll haldin þeirri ár-
áttu að vilja segja öðrum fyrir verk-
um sem er allt í lagi nema að flestir
vilja ekki láta segja sér fyrir verkum.
Ég hef gefið eiginkonu minni nokkrar
frábærar tillögur um heimilishald, en
hún hefur verið að staðaldri svo van-
þakklát fyrir ráðleggingar mínar, að
ég er hættur að bjóða henni þær“.
Þetta fyrirbrigði hefur kanadíski
sálfræðingurinn og fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar, Brock Chis-
holm, skýrt á eftirfarandi hátt:
„Aðferð mannsins í fortíð að fást við
erfiðleika hefur alltaf verið að segja
öllum öðrum, hvernig þeir eigi að
hegða sér. Við höfum öll gert það öld-
um saman. Það ætti nú að vera orðið
ljóst að þetta er gagnslaust. Öllum
hefur, þegar hér er komið, verið sagt
af öllum öðrum, hvernig þeir eigi að
hegða sér … Gagnrýnin virkar ekki,
hún hefur aldrei gert það og hún mun
aldrei gera það.“ En saklausasta og
skemmtilegasta dæmið um trúboða-
eiginleikann er um þrjá skátadrengi,
sem tilkynntu foringja sínum að til
þess að uppfylla góðverk dagsins
hefðu þeir hjálpað gamalli konu að
komast yfir götuna. „Það er gott,“
sagði skátaforinginn, „en hvers vegna
þurftuð þið að vera þrír?“ „Jú,“ sögðu
þeir, „Hún vildi ekki fara yfir göt-
una.“ Þessi eðlisþáttur getur verið
sterkur bæði í einstaklingum og for-
ystumönnum voldugra þjóðfélaga svo
sem dæmin sanna og oft með voveif-
legum afleiðingum.
Þeir, sem eru eldri en tvævetur,
muna eftir örlagaríkri uppreisn sem
gerð var árið 1966 í Víetnam gegn
bandaríska herliðinu og víetnamskur
ræðumaður taldi að Bandaríkjamenn
væru ógn við sjálfstæði Suður-
Víetnama en Bandaríkjamenn voru
einmitt að vernda þjóðfélag Suður-
Víetnams gegn Viet Cong. Fulbright
telur að þarna hafi verið birting-
armynd örlagaríkra áhrifa hinna ríku
og sterku á hina fátæku og veikburða.
Með öðrum orðum, að öflugur efna-
hagur og menning hafi áhrif sem
veikari og fámennari þjóðfélög stand-
ast ekki til lengdar
Þriðja dæmið, sem virðist blasa við
í dag, ef marka má fréttir að und-
anförnu, er að sagan sé að endurtaka
sig í Afganistan árið 2012.
Ef Íslendingar gerast aðilar að
Evrópusambandinu er ljóst að þjóð-
félag okkar verður minnsta eða með
minnstu þjóðfélögum þessa sam-
bands og þar af leiðandi er veruleg
hætta á að efnahagur og menning
stóru og fjölmennu landanna hafi ör-
lagarík áhrif á íslenskt þjóðfélag þeg-
ar til lengdar lætur.
Eftir Vilhjálm
Skúlason » Það er því líklegt að
aðild að Evrópusam-
bandinu, þar sem hinir
stóru og sterku ráða því
sem þeim þóknast, muni
snúast upp í nýja sjálf-
stæðisbaráttu.
Vilhjálmur G. Skúlason
Höfundur er prófessor emeritus í
lyfjaefnafræði í HÍ.
Um aðild að ESB
Það er með blend-
inni tilfinningu sem ég
hugsa til þess að for-
veri minni á forseta-
stóli á Alþingi, Hall-
dór Blöndal, sitji yfir
sjónvarpsútsendingum
frá Alþingi og ergi sig
yfir „fundarstjórn for-
seta“. Ég virði áhuga
hans á störfum þings-
ins en ég held að það
sé margt annað holl-
ara fyrir sálina en standa á þessum
verði heima. Við á þinginu reynum
að fara að þingsköpum í hvívetna.
Okkur getur að vísu orðið á en það
er sjaldan þjóðarvoði á ferðinni.
Forsætisráðherra, sem hefur ver-
ið í erindum erlendis undanfarið og
haft varamann fyrir sig, átti þess
þó kost að vera viðstaddur þing-
fund í fyrradag og sté í pontu áður
en löng atkvæðagreiðsla hófst og
flutti yfirlýsingu, sem stóð í eina
mínútu, um endurskoðun stjórn-
arskrárinnar. Þetta kom Halldóri
Blöndal úr jafnvægi.
Í 51. gr. stjórnarskrárinnar segir
svo: „Ráðherrar eiga samkvæmt
embættisstöðu sinni sæti á Alþingi,
og eiga þeir rétt á að taka þátt í
umræðunum eins oft og þeir vilja,
en gæta verða þeir þingskapa. At-
kvæðisrétt eiga þeir þó því aðeins,
að þeir séu jafnframt alþing-
ismenn.“ Eins og sjá má er mál-
frelsi ráðherra mjög rúmt á Alþingi
og ákvæði þingskapa eru sniðin eft-
ir fyrirmælum stjórnarskrárinnar.
Það er óheimilt að skerða málfrelsi
ráðherra í þingsköpum nema ein-
hverjar sérstakar ástæður séu fyrir
hendi.
Þessi réttur nær bæði til ráð-
herra, sem er kjörinn þingmaður,
og til utanþingsráðherra. Sama
gildir um ráðherra, sem hefur fyrir
sig varamann á þingi, en á þess þó
kost að sækja þingfund.
Eins og 51. gr. stjórnarskrár-
innar hljóðar takmarkast þó réttur
ráðherra við það að hann getur
ekki gert grein fyrir atkvæði sínu
við atkvæðagreiðslur nema hann
hafi atkvæðisrétt. Það má öllum
vera ljóst.
Í þingsköpum er
gerður greinarmunur
á því hvort menn tala
„um atkvæðagreiðsl-
una“ áður en hún hefst
eða „gera grein fyrir
atkvæði sínu“ meðan á
atkvæðagreiðslunni
stendur. Sú venja hef-
ur lengi verið á Al-
þingi að þingmenn og
ráðherrar geti flutt yf-
irlýsingu „um at-
kvæðagreiðslu“ áður
en hún hefst. Byggist
það á 7. mgr. 65. gr. þingskapa. Er
það ýmist gert fyrir hönd þing-
flokka eða til þess að lýsa viðhorfi
þingmanns eða ráðherra til at-
kvæðagreiðslunnar, efnis hennar,
þýðingu hennar o.s.frv.
Með þetta í huga gaf ég forsætis-
ráðherra orðið á þingfundi á
fimmtudaginn, enda voru engin rök
til þess að forseti meinaði forsætis-
ráðherra að gefa yfirlýsingu áður
en atkvæðagreiðslan hófst. Því þarf
enga „leiðréttingu úr forsetastóli“.
Flest mál hafa spaugilegar hliðar
þótt alvarleg séu. Ég hef verið
þingmaður síðan 1995 og varð þess
oft vör að forsætisráðherrann fram
til 2004, núverandi ritstjóri Morg-
unblaðsins, gekk ríkt eftir rétti ráð-
herra í umræðum. Þegar ég las
pistil Halldórs Blöndals í Mbl. í
gær, en hann var þingforseti 1999-
2005, var sem ég sæi forsætisráð-
herrann fyrrverandi taka því þegj-
andi að mega ekki flytja þinginu
einnar mínútu langa yfirlýsingu áð-
ur en mikilvæg atkvæðagreiðsla
hæfist þótt fyrir hann sæti vara-
maður.
Málfrelsi ráðherra
á Alþingi
Eftir Ástu R.
Jóhannesdóttur
Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir
» Sú venja hefur lengi
verið á Alþingi að
þingmenn og ráðherrar
geti flutt yfirlýsingu
„um atkvæðagreiðslu“
áður en hún hefst.
Byggist það á 7. mgr.
65. gr. þingskapa.
Höfundur er forseti Alþingis.