Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.07.2014, Blaðsíða 20

H
versu oft á dag stendur þú sjálfa/n þig að
því að týnast í völundarhúsi eigin hugs-
ana? Eina stundina erum við hér, einbeitt
í líðandi stund, þá næstu erum við horfin
inn í þoku æskuminninga, eða hugsanir um það
hvort við gleymdum að læsa útidyrunum í morgun,
eða tilfinningar á borð við hræðslu eða tilhlökkun,
eða framtíðaráform og óræðar væntingar, eða sígild-
ar hugleiðingar um skoðanir annarra á okkur. Fyrir
2.500 árum lýsti Búdda þeirri hneigð mannsandans
að ráfa stefnulaust um í eirðarleysi sínu sem „öpum
andans“ (e. monkey mind). Með því átti hann við að
mannshugurinn væri eins og apahjörð sem sveiflaði
sér stöðugt áfram milli trjágreina og staldraði aðeins
stutt við í einu til þess að klóra sér. Aparnir þvaðra
daginn út og kalla á athygli okkar – Ótti er sá api sem
hefur hvað hæst og berst við að sannfæra okkur um
allt það sem gæti mögulega farið úrskeiðis.
Mannshugurinn getur að sögn farið í gegnum mörg
þúsund hugsanir á einum sólarhring. Á sama tíma fram-
kallar samtíminn sífellt meira ónæði og truflanir – öll
afþreying er í dag tafarlaus – og því kannski ekki
að undra að mörgum reynist erfitt að finna
sálarfrið. Talið er að heilastarfsemi okkar verði
fyrir allt að sjöfalt meira utanaðkomandi áreiti
en forfeðra okkar.
Hver maður finnur hamingjuna innra
Búddistar trúa því hins vegar að hver maður geti
fundið hamingju og frið innra með sér. Leitin að
henni felist ekki í því að öðlast eitthvað nýtt – til dæmis
skó eða nýjan snjallsíma – heldur sé hamingjuleitin af-
hjúpunarferli þar sem flett sé ofan af því sem stendur
hamingjunni í vegi. Það séu hegðunarmynstur og við-
brögð, sem eiga rætur að rekja til óöryggis og
ótta, sem hylji okkar sanna eðli. Þú ert leiðin,
sagði Búdda, og átti þar við að hamingju og sann-
leika væri ekki að finna að utanverðu.
Búdda virðist hafa verið afar vitur kennari og
áttað sig vel á þeim sálrænu vandamálum sem
fylgja mannlegri tilveru. Hann benti nem-
endum sínum á að gagnslaust væri að
reyna að berjast við apana eða
flæma þá á brott, þess í stað væri
lykillinn að árangri að þjálfa hug-
ann með skipulagðri hugleiðslu,
einbeita sér að djúpri öndun og
róa hann þannig smám sam-
an. Þannig væri hægt að
sefa apana friðsamlega og
temja þá til undirgefni.
Að ná tökum á öpum
andans getur reynst
stórkostlega öflugt úr-
ræði til þess að horf-
ast í augu við ótta og
kvíða. Til að byrja
með er gott að reyna
að fylgjast með hegð-
un apanna, átta sig á
því hvað þeir segja
og hvað þeir vilja
– ekki síst
hræðsluapinn. Að
tileinka sér
reglulega hug-
leiðslu og
æðruleysi
gagnvart eigin
hlutskipti, að
tala á upp-
byggilegan hátt
við sjálfan sig og
reyna að breyta
lærðum viðbrögðum
sínum getur gert
kraftaverk í baráttunni
við óttann.
Að ná tökum á öpum
andans getur reynst
öflugt úrræði til þess
að horfast í augu við
ótta og kvíða.
HNEIGÐIR MANNSHUGANS GETA REYNST ILLVIÐRÁÐANLEGAR
Temdu apa hugans
BÚDDA LÍKTI STJÓRNLAUSUM HUGSUNUM
UM KVÍÐA OG ÓTTA VIÐ APAHJÖRÐ SEM
SVEIFLAR SÉR MILLI TRJÁGREINA. HÆGT ER
AÐ KYRRA HUGANN MEÐ ÞJÁLFUN.
Halldór A. Ásgeirsson
haa@mbl.is
Heilsa og
hreyfing
Morgunblaðið/Eva Björk
*Laugavegshlaupið fer fram í 18. sinn laugar-daginn 12. júlí. Hlaupið er 55 km utanvega-hlaup. Laugavegurinn tengir saman Land-mannalaugar og Þórsmörk á sunnanverðuhálendi Íslands, tvær sannkallaðar náttúru-perlur. Göngugarpar eru venjulega 4 daga áleið sinni um Laugaveginn en hlaupararnir
sem fara hraðast fara leiðina á 4-5 klukku-
stundum.
Fylgstu með Laugavegshlaupinu
Morgunblaðið/Eva Björk
AFP
Ráð til að kyrra hugsanir
Hægt er að tileinka sér ýmis ráð til þess að binda múl á apana.
1. Iðkum núvitund og hugleiðslu.
Reynum að lifa í augnablikinu, staðsetja hugann á sama
stað og líkamann. Sleppum fortíðinni og reynum ekki að
stjórna framtíðinni. Öndum að okkur ferskleika íslenska
sumarsins, tökum okkur tíma í að finna bragð af matnum
sem við neytum í dag. Leitum að fegurð í umhverfi okkar –
meira að segja verslunarmiðstöðvar á höfuðborgarsvæðinu
eru fallegar ef við nálgumst þær með réttu hugarfari.
2. Við stjórnum viðbrögðum okkar.
Við höfum takmörkuð áhrif á það hvað gerist í lífi okkar
en hins vegar höfum við ákveðið vald yfir viðbrögðum okk-
ar. Orsök kvíða felst oftar en ekki í skynjun okkar á vanda-
máli en ekki í vandamálinu sjálfu. Hvað er það versta sem
gæti gerst? Er það virkilega svo hræðilegt þegar allt kemur
til alls?
3. Allir þarfnast hvíldar, andlegrar sem líkamlegrar.
Hugurinn þarf hvíld eins og líkaminn. Einfaldar og litlar at-
hafnir eins og göngutúr geta haft hreinsandi áhrif á andlega
líðan.
4.Hugleiðsla.
Búdda hélt því fram að hugleiðsla væri lykillinn að því að
losna undan kvíða og ótta. Einföld hugleiðsla getur til dæm-
is falist í því að vera einn í kyrrð með sjálfum sér og einfald-
lega fylgjast með hugsunum sínum án þess að dæma þær
sem fljóta upp á yfirborðið.
Morgunblaðið/Ómar
ÆÐRULEYSI OG YFIRVEGUN
Morgunblaðið/Ómar