Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.07.2014, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.7. 2014
M
ér finnst mjög ánægjulegt
að hafa unnið við Þor-
láksbúð í Skálholti. Nú
er búið að gera upp allar
skuldir og komin málalok.
Þetta hefur að sumu leyti verið erfitt mál
en mjög gott er að lyktirnar eru farsælar.
Kirkjuráð tók ákvörðun um að standa að
baki þessu verkefni, en ekki hefur, að því
er ég best veit, verið rætt á þeim vett-
vangi að færa Þorláksbúð, hvað sem verð-
ur,“ segir Gunnar Bjarnason húsasmíða-
meistari er hann er heimsóttur á heimili
sínu á Öldugötunni.
Ýmsir hafa horn í síðu Þorláksbúðar,
þar sem hún stendur nú. „Þorláksbúð
stendur á heilögum stað og sú staðsetning
er mikils virði fyrir marga trúaða. Þor-
láksbúð á sína fylgismenn en þeir hafa
farið sér hægt. Þeir fagmenn sem hafa
verið gagnrýnir á staðsetningu Þorláks-
búðar bera lofsorð á húsið, staðsetningin
hefur verið aðalásteytingarsteinninn. Þor-
láksbúð er mjög vinsæl hjá ferðamönnum,
þetta er raunar nýtt hús en það vísar til
gamalla tíma. Hún er að vissu leyti gluggi
inn í söguna. Mér finnst vel hafa tekist
til.
Í tíð Ögmundar Pálssonar biskups var
þarna lítil, vígð kirkja. Ögmundur tók við
embætti 1521, um það leyti brann stór
timburkirkja sem var í Skálholti. Ögmund-
ur lét þá reisa litla kirkju í kirkjugarð-
inum. Sú kirkja var vígð Þorláki helga og
kölluð Þorlákskirkja. Hún var minnsta
dómkirkja á Norðurlöndum. Við köllum
þetta því heilaga jörð.
Í nútímanum hefur meira orðið hugsað
um 20. aldar byggingarnar sem eru í
Skálholti. En ef Þorláksbúð væri ekki
þarna væri ekkert sem minnir á hina
löngu tíð Skálholts sem höfuðkirkjustaðar
landsins.
Þorláksbúð er eftirmynd skálans á Keld-
um, þannig að hún er því að vissu leyti
að alíslenskri byggingarfyrirmynd. Hún er
í hlutföllum „original“ kirkjubygginga mið-
alda. Ég tengdi útlit Þorláksbúðar því sem
gerðist á Skálholtskirkjum á árhundruðum
áður og minnir hún um margt á stafkirkj-
urnar í Noregi. Smíðajárnslamir á hurðum
eiga sér fyrirmynd frá Keldum. Þetta og
fleira í þeim dúr er gert til að tengja
þessa byggingu hinni löngu sögu Skál-
holts.“
Smíðaði sér miðaldaverkfæri
„Borðleggjandi er að gamla Þorlákskirkja,
sem síðar fékk nafnið Þorláksbúð, hefur
staðið á þeim stað sem hin nýja Þorláks-
búð stendur nú. Ekki var grafinn grunnur
undir nýja húsið. Farið var mjög gætilega
og lagður jarðvegsdúkur ofan á gömlu
hleðslurnar. Síðan var hlaðið ofan á þann
jarðvegsdúk. Ekki var hróflað við gólf-
unum en settur sandur ofan í gamla
grunninn. Sagan er því öll undir húsinu.
Það gleymist stundum að Kristján Eld-
járn og Haakon Christi, einn þekktasti
kirkjusérfræðingur Noregs, grófu upp hinn
gamla grunn hinnar fyrri Þorláksbúðar.
Þorláksbúð hin síðari er sem sagt reist á
grunni hinnar gömlu, vígðu Þorlákskirkju.
Sjá mátti á grunninum ýmislegt sem benti
til þess að timburgólfi hafi verið í gömlu
Þorlákskirkju, það styður vel við að þar
hafi hin gamla kirkja staðið.
Ég er aðalsmiður og hönnuður Þorláks-
búðar. Því er ekki að neita að mér leið
ekkert mjög vel undir þeim umræðum
sem urðu í kjölfar byggingar þessa húss.
En nú gleðst ég yfir að hafa tekið þátt í
þessu. Ég stóð við mitt og kláraði málið.“
Hvernig stóð á því að þú komst inn í
þetta verkefni?
„Ég er kannski sá sem mest hefur
kynnt sér hér smíði miðaldabygginga, á
Íslandi eru fáir sem fást við miðaldasmíði.
Ég var á sínum tíma yfirsmiður Þjóðveld-
isbæjarins á Stöng í Þjórsárdal, árin 1976-
77. Einnig byggði ég litla kirkju sem
stendur við Stöng. Við Hjörleifur Stefáns-
son arkitekt hönnuðum hana. Síðan tóku
við fleiri verkefni. Ég smíðaði t.d. land-
námsbæ til sýningar í Árbæjarsafni og
var yfirsmiður á Eiríksstöðum í Haukadal.
Var í hönnunarteymi í endurgerð bygginga
þar. Einnig var ég með Stefáni Erni Stef-
ánssyni og Grétari Markússyni í Brattahlíð
á Grænlandi við kirkju- og skálabyggingu
þar. Þá byggði ég litla kapellu á Efri-Brú
í Grímsnesi og kirkju á Litla-Bakka í
Hróarstungu, svokallaða Geirsstaðakirkju.
Ég var og fenginn til að koma að smíði
Auðunnarstofu á Hólum í Hjaltadal. Hún
er eftirlíking að miðaldarbyggingu úr
timbri. Byggð á svipuðum forsendum og
Þorláksbúð.
Í öllum þessum verkum hef ég reynt að
útbúa verkfæri þess tíma sem viðkomandi
byggingar áttu að vísa til. Ég skrifaði
raunar grein um verkþátt Auðunnarstofu,
bæði bygginguna og verkfærin sem hún
var reist með. Með þessa reynslu mína að
vopni var fremur einfalt fyrir mig að
teikna og leggja drög að Þorláksbúð í
Skálholti. Ég er ekki viðvaningur, heldur
hafði fullar forsendur til að hanna Þor-
láksbúð.“
Miðaldasverð fyrsta smíðaverkið
Gunnar er fæddur í Reykjavík 1949. „Fað-
ir minn Bjarni Ólafsson húsasmíðameistari
og kennari var einn af „drengjunum hans
séra Friðriks Friðrikssonar“. Hann starfaði
af lífi og sál í KFUM og var með deild í
Laugarnesi, þar sem var mikið barna- og
unglingastarf ásamt fleiru. Í þessu um-
hverfi ólst ég upp,“ segir Gunnar.
Móðir Gunnars var Hanna Arnlaugs-
dóttir röntgentæknir. „Við bjuggum fyrst
fjölskyldan við Gullteig og síðar í Sigtúni.
Við erum þrjú systkinin, ég er elstur.
Pabbi kenndi smíðar í Laugarnesskólanum
og þar lukum við systkinin barna- og
unglingaskólanámi. Ég tók svo gagnfræða-
próf og lærði því næst smíðar við Iðnskól-
ann í Reykjavík. Í kjölfarið tók ég Meist-
araskóla húsasmiða til að fá fullgild
réttindi og geta tekið lærlinga.“
Alla tíð lagt allt
í Guðs hendi
NÝLEGA VAR SAGT FRÁ ÞVÍ Í FRÉTTUM AÐ GUNNARI
BJARNASYNI, YFIRSMIÐ ÞORLÁKSBÚÐAR Í SKÁLHOLTI, HEFÐU
VERIÐ GREIDDAR ELLEFU MILLJÓNIR KRÓNA SEM HANN ÁTTI
ÚTISTANDANDI EFTIR AÐ VERKI HANS SEM YFIRSMIÐS VIÐ
ÞORLÁKSBÚÐ LAUK. GUNNAR BJARNASON HEFUR KOMIÐ AÐ
SMÍÐI ÝMISSA ÞEKKTRA MIÐALDABYGGINGA Á ÍSLANDI, SVO
SEM ÞJÓÐVELDISBÆJARINS Á STÖNG, AUÐUNNARSTOFU OG
ENDURBYGGINGU AUSTURSTRÆTIS 22 Í REYKJAVÍK.
Guðrún Guðlaugsdóttir gudrunsg@gmail.com