Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.07.2014, Blaðsíða 45

Uppi á vegg á heimili Gunnars er sverð
eitt mikið. „Þetta er mitt fyrsta smíða-
verk,“ segir Gunnar. „Þetta er mið-
aldasverð, gæti verið frá því um 900. Ég
fékk að mæla upp norskt sverð á Þjóð-
minjasafninu og lagði mikið í silfursmíðina
á hjöltunum. Sverð þetta fór í ferðalag
um þver og endilöng Bandaríkin á sýn-
ingu um víkinga á vegum Smithsonian-
safnsins. Hjöltu þessa sverðs eru norræn
en döggskórinn er að fyrirmynd tísku sem
algengust var í kringum Gautaborg í Suð-
ur-Svíþjóð. Sverðsmíðin var upphafið að
áhuga mínum á miðaldafræðum. Ég myndi
hinsvegar ekki blanda svona saman stílum
ef ég væri að smíða mér sverð í
dag.
Eftir að pabbi tók að sér
smíðina á Þjóðveldisbænum
og ég varð yfirsmiður þar fékk ég
miðaldabakteríuna fyrir alvöru. Ég las
mér til og reyndi að finna út hvernig
réttast væri að hafa þetta.
Ég las fornsögurnar. Bær
Gunnars á Hlíðarenda var
t.d. smíðaður úr timbri og
Skallagrímur var eldsmiður góður – en ég
er nú kannski ekki alveg hans karakter,“
segir Gunnar og brosir hógværlega.
„Menn í fornsögum voru gjarnan sagðir
íþróttamenn góðir. Talað er t.d. um að
Gunnar Hámundarson hafi stokkið hæð
sína í fullum herklæðum, það gat nú
raunar þýtt að stökkva lengd sína í her-
klæðunum. En ég vil bæta því við að í
íþróttunum var innifalið að vera smiður
góður.
Ég hef alla tíð unnið mikið fyrir Þjóð-
minjasafnið, fyrst með pabba og síðan fór
ég að taka verkefni sjálfur. Kristján Eld-
járn og Þór Magnússon leituðu til mín og
einnig hef ég unnið mikið að viðgerðum
fyrir húsasafn Þjóðminjasafnsins. Þegar
Hjörleifur Stefánsson var fyrir húsasafninu
spurði hann mig eitt sinn hvort ég gæti
ekki bjargað járnlömum á hurðir. Þar með
hóf ég eldsmíði.
Mér bauðst á sínum tíma að fara á
námskeið til Danmerkur, Svíþjóðar og
Noregs. Ég var viku á hverjum stað. Í
þessari námsferð fékk ég það veganesi
sem ég hef búið að síðan og þróað áfram.
Ég teiknaði upp og tók myndir af ýmsum
verkfærum og smíðaði sjálfur öll verkfærin
sem ég hef notað í miðaldasmíðinni, svo
sem axir og sköfur. Ég hef gert eft-
irmyndir af norskum og íslenskum öxum.
Helsti munur á öxunum er bundinn svæð-
um, annað svipmót var t.d. í Hörðalandi
en á Gautlandi. Íslensku axirnar og fleiri
verkfæri eru líkust því sem gerðist í
Rogalandi og Hörðalandi í Noregi.“
Plankinn gamli og mikilvægi
Þó að Gunnar Bjarnason hafi mikið sinnt
verkefnum tengdum miðöldum þá hefur
hann brugðið sér til nútímans af og til.
„Ég hef smíðað hús eftir nýjum teikn-
ingum, t.d. var ég meistari og stýrði smíð-
um á Oddsstofu í Skálholti, sem er tón-
listarsalur. Mér finnst mjög gaman að
smíða, einkum ef ég er að fást við nýja
hluti. Ég hef vissulega byggt íbúðarhús og
einingahús víðs vegar um landið. Einnig
vorum við feðgar með verkstæði, forsmíð-
uðum þar glugga og fleira í hús. Lengst-
an tíma við húsbyggingar tekur að undir-
búa verkið og fá byggingarleyfi, slíkt er
talsvert ferli.“
Gunnar var yfirsmiður að nýbyggingunni
Austurstræti 22. Hún er reist á sama stað
og sögufrægt hús sem Ísleifur Einarsson
yfirdómari lét byggja 1801 en brann 18.
apríl 2007. Það hús var meðal annars
þekkt fyrir að þar bjó Jörundur hunda-
dagakonungur og þar var prestaskóli.
„Eldstæðið er hið eina í nýja húsinu
sem er upprunalegt. Úr brunarústunum
voru raunar hirtar heillegar spýtur og
settar í gám, en því miður var því sem í
honum var fargað fyrir mistök. – Nema
einum planka sem nú er í vörslu Árbæjar-
safns. En plankinn sagði okkur söguna af
því hvernig samsetningarnar voru og einn-
ig eru til myndir. Nýja húsið er því byggt
með plankann, myndir og óljósar teikn-
ingar sem fyrirmyndir. Stefán Örn Stef-
ánsson og Grétar Markússon teiknuðu
nýja húsið í Austurstræti 22 og ég var
fenginn til að vera leiðbeinandi eða þátt-
takandi í teyminu. Saman reyndum við að
gera hið besta úr þessu.
Ég var og fenginn til að „höggva saman
kassann“, sem kallað er. Eftir það var
auglýst útboð á því sem eftir var. Mér
lánaðist að fá verkið og ljúka því, bæði að
innan og utan. Fólk er, að mér skilst, al-
mennt mjög ánægt með þessa byggingu
sem setur mikinn svip á miðbæinn. Í
þessu sambandi vil ég geta þess að mér
þætti ástæða til að endurnýja Hressingar-
skálann og breyta Lækjartorgi í átt til
þess sem það var áður. Þar var jú lengi
miðpunktur bæjarins.
Mér skilst að nýbyggingin Austurstræti
22 sé til sölu. Ég hefði óskað þess að
borgin gerði þetta hús og svæðið í kring
að sögulegu svæði. Ég álít að Reykvík-
ingar ættu að eiga Austurstræti 22 áfram,
og sýna því og Lækjartorgi sóma.“
Glímir við krabbamein
Á heimili Gunnars er margt fallegra og
þjóðlegra muna, sem og húsgögn. Og
bækurnar í bókaskápnum eru nær undan-
tekningarlaust tengdar Íslandi, ýmist sögu,
landslagi, verkmenningu eða þjóðháttum. Á
fallegum, gömlum skáp er stór stytta af
Jesú Kristi með útbreiddan faðminn og til
hliðar önnur stytta af frelsaranum látnum
í faðmi Maríu móður sinnar. Af þessu má
draga þá ályktun að húsráðendur séu
bæði vel kristnir og líka miklir Íslending-
ar.
„Já, ég er sannur KFUM-maður og
vissulega mjög tengdur mínu landi,“ segir
Gunnar þegar haft er orð á þessu. „For-
eldrar mínir áttu stóru Kristsstyttuna,
hina fékk ég frá föðurbróður mínum. Trú-
in hefur verið mitt leiðarljós í lífinu. Ég
hef unnið allskonar verk, sum erfið og
alla tíð hef ég lagt allt í Guðs hendi. Beð-
ið um hjálp og styrk, það hefur ekki
brugðist.
Sem ungur maður tók ég þátt
í unglingadeild KFUM í Laugar-
nesi, en smíðarnar hafa
lengstum tekið mestan
minn tíma. Ég hef eigi að
síður góðan hug til KFUM og er
annar tenór í karlakór þar. Við erum
nálægt 40 í kórnum og syngjum mest
hressilega söngva, æskulýðslög og klassísk
karlakóralög. Ungmennafélagshreyfingin og
bindindisfélögin mörkuðu vissulega félags-
skap KFUM en séra Friðrik lagði áherslu
á að drengir yxu upp í að verða nýtir
menn og honum lánaðist það starf vel.
Hann virkjaði góðan hug drengja til sam-
félagsins, ásamt því að vera kristnir. Sjálf-
ur var ég lengstum bindindismaður en
seinni árin fæ ég mér stöku sinnum vín-
glas með mat.“
Konu sinni, Kristínu Sverrisdóttur náms-
ráðgjafa kynntist Gunnar í félagsstarfi
KFUM og KFUK.
„Við Kristín erum búin að vera gift frá
árinu 1979 og eigum einn dreng. Hann
býr hér á neðri hæðinni ásamt konu sinni
og syni.
„Kristín hefur ekki mikinn áhuga á mið-
aldahúsum en hún hefur mikinn áhuga á
ferðalögum og hefur ferðast með mér um
landið. Hún lét sig þó hafa það að ég
byggði sumarbústaðinn okkar sem eftir-
mynd af miðaldastofu. Þar eru háir stokk-
ar að ganga yfir og lágar dyr,“ segir
Gunnar og hlær. „Hún var í vafa fyrst en
er nú vel ánægð. Bústaðurinn okkar er í
Landsveit. Ólafur afi minn var í sveit í
Heysholti í Landsveit um aldamótin 1900.“
Gunnar bendir mér á málverk af þeim bæ
sem málað var eftir ljósmynd.
„Heysholt á sér stað í bókmenntasög-
unni. Ármann Kr. Einarsson bjó til sögur
um Árna í Hraunkoti, Heysholt er fyrir-
myndin að Hraunkoti. Foreldrar mínir og
fjölskyldan okkar hefur jafnan verið mjög
tengd þessum bæ.“
Gunnar sýnir mér fleiri málverk, sum af
forfeðrum sínum. „Guðbrandur Þorláksson
er forfaðir minn á tvo vegu,“ segir hann
og sýnir mér skilmerkilega sögu myndar-
innar á bakhliðinni. Svona vandlega segist
hann hafa merkt aðrar myndir í stofunni.
„Eftir því sem aldurinn færist yfir gerir
maður sér betur grein fyrir því að maður
hverfur og þeir sem við taka vita ekki
endilega sögu hluta,“ segir hann hæversk-
lega þegar ég nefni að hann virðist ná-
kvæmur „reiðumaður“.
„Ég er um þessar mundir að gera við
glugga í Íþöku, hlöðnu húsi í eigu
Menntaskólans í Reykjavík,“ segir hann
þegar ég spyr um verkefni þessara daga.
„Gluggaumgjörðin í gluggunum er úr járni
og var steypt erlendis. Þurft hefur að
taka hana úr til að gera við hana og laga
sprungur í veggjum. En svo verður hún
sett í og múruð föst aftur. Eftir það verð-
ur glerjað, þetta er mjög óvenjulegur frá-
gangur á íslensku húsi, enda gefið Íslend-
ingum af breskum manni til bókasafns.“
Gunnar bætir við að hann hafi haldið
sig nokkuð til hlés hvað vinnu snertir að
undanförnu.
„Ég greindist með krabbamein og tím-
inn verður að skera úr um hvernig það
fer,“ segir hann.
„Ég greindist í desember og hef verið í
meðferð, sem tekur sinn toll. Þetta er
mikil glíma, ef ég fæ fleiri ár er það
yndislegt. Að vera jákvæður gagnvart til-
verunni gerir það að verkum að maður
tekur svona tíðindum sem eðlilegum hlut
og reynir að halda höfði í glímunni.
Trú mín hefur verið minn styrkur og
beinlínis haldið mér lifandi. Ég óttast ekki
dauðann af því að ég veit að heimkoman
verður góð. Ég hef auðvitað gert mistök
eins og gengur, en í heildina er ég
ánægður með lífsstarf mitt.“
Gunnar Bjarnason
smiður greindist með
krabbamein í desember
en tekur glímunni við
þann vágest af æðruleysi.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
* Þorláksbúð stendurá heilögum stað ogsú staðsetning er mikils
virði fyrir marga trúaða.
Hin mjög svo umdeilda Þorláksbúð sem Gunnar hannaði að mestu og
var yfirsmiður að. Þorláksbúð stendur þétt við hlið Skálholtskirkju.
Plankinn góði sem slapp úr brunanum að Austurstræti 22 og er ein helsta
fyrirmynd að samsetningu timburs í hinni nýju byggingu á sömu lóð.
Sverðið hans Gunnars
Bjarnasonar. Fyrsti
smíðisgripur hans,
fyrirmynd þess er
sverð frá því um 900.
13.7. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45