Stígandi - 01.10.1943, Side 46

108
FERÐASÖGUBROT
STÍGANDl
á landi sínn. Hér lifði og starfaði Gunnar á Hlíðarenda. Hér
sneri hann aftur, því að „fögur er hlíðin". Hér féll hann fyrir
féndum sínum, því að „Gurinar vildi heldur bíða hel, en horfinn
vera fósturjarðar ströndum“. Hér fæddist skáldið Þorsteinn Er-
lingsson. Munu fáir hafa slegið fegurri og hreinni strengi í skáld-
hörpu sinni en hann. Það er eins og skyldleiki sé með skáldskap
Þorsteins og lífi Gunnars á Hlíðarenda, og sjálfsagt hefir Þor-
steinn átt Fljótshlíð mikið að Jrakka, og við eigum það öll, þó að
nú sé lítið, sem minnir á forna frægð, nema hvað Fljótshlíð er
fögur sem fyrr, og fer ekki Iijá því, að við réttum úr okkur á þess-
um stöðvum og fögnum því að vera íslendingar, því að „það er
sem holtin sjálf hleypi í mann þrótt, þar sem hreystiraun einhver
var drýgð“.
Við erum staddir á Stöng í Þjórsárdal. Bæjarrústirnar liafa verið
grafnar upp, og nú keppast fræðimenn við að skýra og skálda um
þessar leifar liðinna tíma. — Allt er gott um það að segja.
En þessar rústir minna okkur á aðra sögu — sögu, sem er að
gerast enn þann dag í dag. — Eyðingaröfl þau, sem eytt hafa byggð
í Þjórsárdal fyrir mörgum öldum, hafa verið að verki í ýmsum
myndum gegnum aldirnar í öllum byggðum landsins, og þau
vinna hvað ötulast á okkar dögum, og með meira árangri en
nokkru sinni fyrr.
Hvar sem við förum um dali og afskekktar sveitir íslands, rek-
umst við á bæjarrústir, sumar grasigrónar og ömurlegar, en sum-
ar hreykja hálfföllnum veggjunr og skældum stöfnum. Þetta eru
minjarúnir ósigra íslenzkra byggða og íslenzkrar alþýðu. En evð-
ingin gerist æ djarfsæknari niður til lágsveita. Það er eins og hún
færist í aukana við hvert nýtt býli, sem hún leggur í auðn, eins og
hálfdauðir draugar eru sagðir hressast við, nái þeir í mannablóð.
Þegar við stöndum hjá bæjarrústunum á Stöng, vaknar hjá okkur
sú spurning, hvort byggðra bóla bíði sörnu örlög. Framtíðin ein
getur svarað því. Við vonum, að hún svari því neitandi.
Tuttugasta öldin er öld ókyrrðar og athafna. Allir vilja gera
mikið. Það er ólga í lífi einstaklings og þjóðar. Einkum bera
hugsandi menn hér heima ugg í brjósti sökum æskunnar, sem
upp er að vaxa á þessum tímum fljóttekins gróða og miður hollra
hugsana.
Á mörg ráð er bent til bjargar. — F.n mundi ekki eitt — og jafn-
vel eitt hið allra bezta — vera ferðalög um landið?