Læknablaðið - 15.04.2001, Blaðsíða 7

FRÁ RITSTJQRIU
Áfallastreita
Frágangur
fræðilegra greina
Áhugi lækna og annars
heilbrigðisstarfsfólks hér á
landi á afleiðingum óvæntra
áfalla, eins og náttúru-
hamfara eða stórslysa, fyrir
heilsu og líðan fólks hefur
aukist mjög á síðastliðnum
10 árum. Þessi áhugi er al-
mennur um víða veröld en
tengist fyrst og fremst hern-
aðarátökum. Nýleg athugun
frá Kuwait sýnir að séu
hörmungarnar nægilega miklar geta næstum allir
fengið áfallastreitu. Athugunin sýndi að hálfu
fimmta ári eftir innrás íraka voru 45% stúdenta
enn með einkenni og um þriðjungur almennings
(1). Það sem gerir rannsóknir á þessu viðfangsefni
enn mikilvægari er að afleiðingar hörmunganna
vara oft mjög lengi, til dæmis finnast einkenni um
áfallastreitu enn hjá Hollendingum, 50 árum eftir
að seinni heimsstyrjöldinni lauk (2). Algengið var
mest hjá þeim sem höfðu mátt þola ofsóknir 50
árum áður, þá hjá hermönnum sem tóku þátt r
stríðinu, en minnst hjá almenningi.
Við mat á umfangi og afleiðingum áfallastreitu
þarf að taka tillit til margra atriða. í nýlegri
yfirlitsgrein er vakin athygli á því að skipta megi
þeim í 11 flokka, svo sem: hver er streituvaldur,
einkenni sjúklinga, önnur núverandi veikindi, fyrri
veikindasaga, erfiðleikar og áföll í æsku, lýðfræði-
legir þættir, fjölskyldusaga, meðferð sem hefur
verið veitt og núverandi starfsgeta (3). Þessi
upptalning á þáttum sem hafa þarf í huga við mat
og ákvörðun um meðferð á áfallastreitu ætti að
undirstrika það fyrir læknum að verkefnið er á
þeirra sviði og að þeir eiga að hafa forystu um
hvernig þessum sjúklingum verði best hjálpað.
Jafnframt þarf að gera sér grein fyrir að ýmsir aðrir
hópar gegna einnig lykilhlutverkum r ýmsum
verkþáttum sem sinna þarf vegna forvarna, mats
og meðferðar áfallastreitu.
Forvamir hafa ótvírætt gildi. Reynt hefur verið
að skoða gildi tilfinningalegrar viðrunar sem
fyrirbyggjandi aðgerðar fyrir þá sem lent hafa í
miklum hörmungum. Þessi aðgerð er umdeild, eins
og rakið er annars staðar í þessu blaði, og hefur
sætt vaxandi gagnrýni, jafnvel svo að hörðustu
gagnrýnendur hafa spurt hvort hún geti verið
skaðleg. Ljóst er að því verður seint fullsvarað (4).
Því er mikilvægt að skoða aðrar leiðir til forvarna.
Almenn fræðsla, eins og við þekkjum að hluta til
frá almannavörnum um viðbrögð við hættuástandi,
er mikilvæg og sjálfsagt að efla hana, en ekki
einvörðungu vegna náttúruhamfara heldur ber
einnig að efla fræðslu um hættur sem stafað geta af
ýmiss konar iðnaði, notkun hættulegra efna í miklu
umfangi, umferð í lofti, á láði og legi. Rétt
viðbrögð við hættuástandi draga úr ótta og
skelfingu og þar með hættu á áfallastreitu, bæði hjá
þolendum og björgunarliði (5).
f grein sem birtist nú í Læknablaðinu (6) um
áfallastreitu er fjallað um sögu greiningarinnar til
þess að auka mönnum skilning á eðli vanda-
nrálsins. Jafnframt er vakin athygli á því að almenn
meðferð byggir á aðferðum sem duga vel við
önnur kvíðavandamál og ætti því að vera öllum
læknum vel kunn.
Heimildir
1. al-Naser F, al-Khulaifi IM, Martino C. Assessment of
posttraumatic stress disorder four and one-half years after
the Iraqi invasion. Int J Emerg Ment Health 2000; 2:153-6.
2. Bramsen I, van der Ploeg HM. Fifty years later: the long-
term psychological adjustment of ageing World War II
survivors. Acta Psychiatr Scand 1999; 100: 350-8.
3. Simon RI. Chronic posttraumatic stress disorder: a review
and checklist of factors influencing prognosis. Harv Rev
Psychiatry 1999; 6: 304-12.
4. Deahl M. Psychological debriefing: controversy and
challenge. Aust N Z J Psychiatry 2000; 34: 929-39.
5. Nocera A. Prior planning to avoid responders becoming
"victims" during disasters. Prehospital Disaster Med 2000;
15: 46-8.
6. Sigurfinnsson GP, Tómasson K. Um greiningu og meðferð
áfallastreitu. Læknablaðið 2001; 87:285-91.
Kristinn
Tómasson
Höfundar sendi fvær gerðir
handrita til ritstjórnar
Læknablaðsins,
Hlíðasmára 8, 200
Kópavogi. Annað án nafna
höfunda, stofnana og án
þakka sé um þær að ræða.
Greininni fylgi yfirlýsing
þess efnis að allir höfundar
séu lokaformi greinar
samþykkir og þeir afsali
sér birtingarrétti til
blaðsins.
Handriti skal skilað með
tvöföldu línubili á A-4
blöðum. Hver hluti skal
byrja á nýrri blaðsíðu í
eftirtalinni röð:
• Titilsíða, höfundar,
stofnanir, lykilorð
• Ágrip og heiti greinar á
ensku
• Ágrip á íslensku
• Meginmál
• Þakkir
• Heimildir
Töflur og myndir skulu vera
á ensku eða íslensku, að
vali höfunda.
Tölvuunnar myndir og gröf
komi á rafrænu formi
ásamt útprenti. Tölvugögn
(data) að baki gröfum fylgi
með.
Sérstaklega þarf að semja
um birtingu litmynda.
Eftir lokafrágang berist allar
greinar á tölvutæku formi
með útprenti. Taka skal
fram vinnsluumhverfi.
Sjá upplýsingar um frágang
fræðilegra greina:
http://www.icemed.is/
laeknabladid
Umræðuhluti
Skilafrestur efnis í næsta
blað er 17. apríl.
Höfundur er yfirlæknir Vinnueftirlits ríkisins.
Læknablaðið 2001/87 279