Læknablaðið - 15.04.2001, Blaðsíða 81

UMRÆÐA & FRÉTTIR / VIÐHORFSKÖNNUN GALLUPS
Hver ræður spurningum og birtingu?
Þorlákur Karlsson framkvæmdastjóri hjá
Gallup á Islandi er sennilega sá maður sem besta
mynd getur gefið af framkvæmd Gallup-könnunar-
innar sem rætt er um í þessu yfirliti. Hann var fenginn
til að svara nokkrum spurningum Læknablaðsins
varðandi könnunina sem fyrirtækið sá um fyrir
Islenska erfðagreiningu. Ein af þeim spurningum sem
hefur vaknað er hver ráði ferðinni varðandi
spumingar í slíkum könnunum. Er það viðskipta-
vinurinn sem öllu ræður eða hafa fyrirtækin sem sjá
um framkvæmdina eitthvað um málið að segja?
„Það fer að nokkru leyti eftir því um hvað er verið
að fjalla. Ég vil skipta spurningunni í þrennt, efni
spurningarinnar, spurninguna sjálfa og síðan svar-
möguleikana. Efni spumingarinnar kemur viðskipta-
vinurinn með. Það er okkar faglega ábyrgð að breyta
því efni í spurningu og svarkosti sem eru eins vel
gerðir og fræðin og reynslan leyfa. Og við erum
sérfræðingar í því. Við höfum mikla reynslu í að orða
spumingar og styðjumst bæði við eigin rannsóknir og
erlendar í tugi ára. Þetta er mjög flókið mál og margir
pyttir sem þekkjast í orðalagi spuminga. Einn er sá að
koma með fullyrðingu og spyija fólk hvort það sé
sammála eða ósammála henni. Þar þekkist fyrirbrigði
sem nefnist samþykkishneigð og verður til þess að of
hátt hlutfall fólks segist vera sammála, svo dæmi sé
tekið. Þannig er það á okkar ábyrgð að vera með rétt
orðalag og rétta svarkosti. Við höfum hafnað við-
skiptum vegna þess að það var ágreiningur um orða-
lag sem ekki leystist. Það gerist hins vegar ekki oft,
auðvitað sannfærum við viðskiptavini okkar oftast.“
Eitt af því sem hefur komið fram í kjölfar
könnunarinnar er að sumir þeirra lœkna sem hafa haft
samband við Lœknablaðið segjast hafa verið tregir til
að svara eðafundist að skilyrta spurningin sem varðar
gagnagrunninn hafi verið til þess fallin að kalla á
jákvœtt svar.
„Spumingar sem fela í sér skilyrðingu eru al-
gengar. Oft er nauðsynlegt að gefa forsendur til að
fólk viti hverju það er að svara. Spurningin sem við
stöndum frammi fyrir er hvort allir skilji forsenduna
eins. Ég velkist ekki í vafa um að nánast hver einasti
læknir skilur hvað átt er við með alþjóðasamtökum
lækna og vísindasamfélaginu. Ef ég hefði ekki haft
þessa viðbót og aðeins spurt: Ertu fylgjandi eða
andvíg(ur) uppbyggingu á miðlægum gagnagmnni á
heilbrigðissviði?, þá hefði það verið gölluð spuming.
Læknar vita of mikið um málið. Þeir hefðu spurt: Attu
við með þeim skilyrðum sem læknar vilja að settar
séu, eða er átt við að byggja eigi upp gagnagrunninn
eins og fyrirtækinu sýnist? Þessi útskýring er að mínu
mati alveg nauðsynleg fyrir þennan hóp, það er að
segja lækna.“
En almenningur var spurður annarrar spurningar?
„Almenningur hefur ekki tekið mikinn þátt í
umræðunni um það sem alþjóðasamtök lækna og
vísindasamfélagið hafa lagt áherslu á. Þegar
almenningur er spurður held ég hins vegar að allir átti
sig á því að verið er að tala um þann gagnagrunn á
heilbrigðissviði sem íslensk erfðagreining hefur verið
að fást við.“
Er það ekki ótvírœtt að þessar spurningar eru ekki
sambœrilegarl
„Þær eru ekki sama spurningin ef sami hópur er
spurður. En ég tel að til þess að fá sem besta mynd af
afstöðu til miðlægs gagnagrunns á heilbrigðissviði hafi
verið nauðsynlegt að hafa spurninguna með þessari
viðbót þegar læknarnir voru spurðir. Þá verður líka að
skoða niðurstöðuna hjá þeim með það í huga að það
verði farið eftir öllum skilmálum alþjóðasamtaka
lækna og vísindasamfélagsins. Spurningin sem við
beindum til almennings er vissulega almennar orðuð.
En þetta er vandmeðfarið, það skal ég viðurkenna.“
En hvað með þœr athugasemdir úr hópi lœkna að
með því að setja þessa skilyrðingu fram sé verið að
gefa til kynna að niðurstaðan verði sú aðfarið verði að
þessum skilmálum, sem engin niðurstaða hefur fengist
um á þessari stundu, og þar með geti það kallað á
jákvœðari svör en ella?
„Við vitum að minnsta kosti að tæp 84% lækna eru
fýlgjandi uppbyggingu, að þessum skilyrðum upp-
fylltum. Ég skoða þennan hóp auðvitað fyrst og
Porlákur Karlsson
framkvœmdastjóri hjá
Gallup á íslandi.
Læknablaðið 2001/87 353