Læknablaðið - 15.04.2001, Blaðsíða 82

UMRÆÐA & FRÉTTIR'/ VI Ð H 0 R F S K Ö N N U N GALLUPS
fremst með tilliti til viðbótarinnar í spurningunni. Við
verðum að gera það. Við vitum ekki hvað hefði komið
út úr þessari könnun ef önnur forsenda hefði verið
gefin eða alls engin.“
Fréttir fjölmiðla gátu gefið það til kynna að leggja
mœtti þessar tvœr spurningar að jöfnu, með og án
skilyrðingar. Gerist það stundum að bornar eru saman
niðurstöður sem eru ekki sambœrilegar?
„Já, það gerist vissulega. Reyndar fylgdist ég ekki
með fréttum þennan föstudag, þegar blaðamanna-
fundur Islenskrar erfðagreiningar var haldinn. Eg var
staddur í sumarbústað úti á landi. Þar af leiðandi
fylgdist ég ekki nógu vel með umræðunni þessa helgi
og þori ekki að segja til um hvort eitthvað var
mistúlkað.
Varðandi spurninguna sem lögð var fyrir almenn-
ing, þá hefur hennar verið spurt þrisvar á síðastliðnum
tveimur árum og niðurstaðan er nánast óbreytt í öll
skiptin. Nú síðast voru það einungis 9% sem ekki
tóku afstöðu, sem er lágt hlutfall. Auk þess voru þeir
fáir sem svöruðu: Hvorki né. Það má því fullyrða að á
þessu tveggja ára tímabili hafi yfirgnæfandi meirihluti
þjóðarinnar stutt uppbyggingu gagnagrunns á heil-
brigðissviði. Ég sé ekki að öðruvísi orðuð spurning
myndi breyta miklu í dag. Hún hefði breytt meiru á
meðan málið var nýtt og menn að móta sér skoðun.
Núna held ég að mikið þyrfti að vera að í orðalagi til
að fá mjög ólíka niðurstöðu.“
Ef við snúum okkur að túlkun spurninganna, eru
þá einhver ákvœði um það hvernig kannanir skuli
kynntar, eða er það alveg í höndum viðskipavinarins?
„Yfirleitt er lögð mikil áhersla á það að við séum
viðstödd þegar könnun er kynnt, ef um mjög flókin
mál er að ræða. Til dæmis ef við erum með stórar
kannanir fyrir viðskiptavini þar sem oft koma upp
spurningar um túlkun. Þar á ég við tölfræðilega
túlkun eða aðferðafræðilega, vikmörk og óvissu til
dæmis. I þessu tilfelli hafði ég engar áhyggjur af slíku,
fyrirtækið hefur fengið slíkar skýrslur áður og þekkir
túlkunina og það sem í henni felst mæta vel.
Spurningarnar voru að miklu leyti hliðstæðar
spurningum sem spurt hafði verið áður.
Síðan er til önnur túlkun sem snýr að því hvaða
ályktanir má til dæmis draga af þessari könnun, um
samskipti við lækna og fleira. Það sem snýr að
íslenskri erfðagreiningu er að mikill meirihluti vill að
farið sé eftir því sem alþjóðasamtök lækna og
vísindasamfélagið vill. Það er ekkert vafamál, en hvað
það þýðir í framtíðinni varðandi samskipti við lækna
er erfitt að túlka.
Það vill svo til að ég starfa einmitt um þessar
mundir í hópi með fleirum sem standa af rannsóknum
af þessu tagi, það er að segja PriceWater-
houseCoopers, Félagsvísindastofnun, Rannsóknum
og greiningu, DV og Hagstofunni og við erum að
semja siðareglur fyrir svona samtök. Við horfum að
sjálfsögðu til útlanda þegar við erum að skoða þetta.
Þar eru til ákvæði þess efnis, að það sé skylda okkar,
ef viðskiptavinur mistúlkar niðurstöður gróflega
aðferðafræðilega og tölfræðilega, að leiðrétta það.
Þanng að þetta er nokkuð sem vonandi verður gert í
ríkari mæli. Við höfum gripið inn í nokkrum sinnum,
þegar okkur hefur til dæmis fundist að auglýsingar
væru villandi. Stundum má lesa í auglýsingum
eitthvað á þessa leið: Samkvæmt Gallup-könnun... en
framsetning í auglýsingunni getur verið þannig að
hægt sé að misskilja hana og fá röng skilaboð ef
maður þekkir ekki til málsins. Við höfum gripið inn í
þegar svoleiðis gerist. Þetta á ekki við um íslenska
erfðagreiningu.“
Skiptið þið ykkur eitthvað að þvíhvort niðurstöður
eru kynntar í heild eða einungis hluti þeirra?
„Nei, því getum við ekki stjórnað. Það verða
fulltrúar fyrirtækisins að ákveða. Þegar við skilum
skýrslu upp á 200 blaðsíður þarf alltaf að velja og
hafna. Það orkar kannski frekar tvímælis þegar um
stutta könnun er að ræða, en það er ekki okkar að
ákveða. Við getum staðið við hvora niðurstöðuna sem
er. Við getum ekki gert þá kröfu að allt sé birt, en það
kom reyndar í ljós í þessu tilviki að það varð að birta
það sem eftir stóð seinna.“
Er þessi könnun sú fyrsta sem þýðið „Starfandi
íslenskir lœknar" er notað í?
„Nei, það hefur verið notað oftar, meðal annars
áttum við í góðu samstarfi við rannsóknarmenn vegna
könnunar um bakflæði í fyrra. Hins vegar er þetta í
fyrsta sinn sem við notum þetta þýði í könnun fyrir
Islenska erfðagreiningu.
Það má reyndar nefna það að samkvæmt
fræðunum eru sumir hópar erfiðari en aðrir og fræðin
segja að hópar á borð við lækna, lögfræðinga og fleiri
slíkar stéttir séu erfiðir hópar. Þá er oft mælt með
sérstakri þjálfun fyrir spyrla. Fyrstu sekúndurnar í
könnunum skipta höfuðmáli og sagt er að læknar séu
meðal þeirra sem neiti oftar en aðrir að taka þátt í
svona könnunum. Að þessu sinni fengum við nánast
75% svörun á fjórum dögum og þar af voru aðeins
12% sem neituðu að svara. Við fáum stundum allt að
20% neitanir. Að vísu var þetta kynnt sem stutt
könnun en ég var samt ánægður og undrandi hve vel
hún gekk.“
Getur það spilað inn í að þetta er mál sem margir
hafa mjög sterkar skoðanir á?
„Kannski, ef ég væri læknir væri ég forvitinn, þetta
eru bara tvær spurningar, hvaða spurningar ætli það
séu? A framkvæmdafundi hjá okkur á þriðjudeginum
eftir könnunina spurði ég yfirspyrilinn okkar hvemig
hefði gengið og henni fannst hafa gengið alveg sérlega
vel. Læknamir komust að vísu ekki í sama hóp og
uppáhaldssvarendurnir okkar, bændur og sjómenn,
en þeir hringja gjarnan aftur í okkur og vilja ræða
málin betur.“
aób
354
Læknablaðið 2001/87
J