Læknablaðið - 15.04.2001, Blaðsíða 23

FRÆÐIGREINAR / MÆNUMYNDATAKA
Niðurstöður
í rannsóknarhópnum var 101 sjúklingur. Einn neitaði
þátttöku og eina rannsókn tókst ekki að framkvæma.
Rannsóknin tók því til 99 sjúklinga, 56 karla og 43
kvenna. Meðalaldur var 46,8 ár (21-82).
Alls svöruðu 97% spurningalista I, 96% spurn-
ingalista II og 89% spurningalista III. Vafasvör voru
ekki talin með.
Af 86 sjúklingum sem svöruðu sögðust 82 (95%)
hafa fengið fyrirmæli um eftirmeðferð. Fjórir
sjúklingar töldu sig engin fyrirmæli hafa fengið og
einn kvaðst ekki hafa farið að fyrirmælum.
I lok rannsóknarinnar höfðu í heild 44%
sjúklinganna kvartað um höfuðverk, 23% um ógleði
og 44% um verk á stungustað (tafla I). Enginn hafði
þessar kvartanir fyrir rannsóknina (tafla I). Hjá
nokkrum byrjuðu einkennin strax að rannsókn
lokinni (tafla I). Að tveimur sólarhringum liðnum
höfðu 33% höfuðverk, 10% ógleði og 36% verk á
stungustað (tafla I). Viðvarandi höfuðverkur var fyrir
hendi hjá 19% sjúklinganna og ógleði hjá 1%.
Stöðugur verkur á stungustað var fyrir hendi hjá 26%
sjúklinganna (tafla I).
Fyrir rannsóknina voru 93% sjúklinganna með
bakverk, 86% með verk í læri/lærum og 77% með
verk í kálfa/kálfum. Strax eftir rannsóknina voru
54%, 71% og 66% með verk í baki, læri/lærum eða
kálfa/kálfum (tafla IIA). Að tveimur sólarhringum
liðnum höfðu 75% bakverk. Hjá 58% hafði verkurinn
verið viðvarandi (tafla IIA). Strax að lokinni
rannsókn var verkur óbreyttur í baki hjá 32% en
hafði versnað hjá 22% sjúklinganna. Hjá 46%
sjúklinganna var verkur í læri/lærum óbreyttur en
verri hjá 24%. Verkur í kálfa/kálfum var óbreyttur hjá
45% sjúklinga en verri hjá 21% (tafla IIB).
Við mat, gert strax að rannsókn lokinni, töldu 83%
sjúklinganna rannsóknina annað hvort vera án
óþæginda eða óþægindalitla (tafla III), en 17%
sjúklinganna töldu sig verða fyrir miklum óþægindum
(tafla III). Mat sjúklinganna á óþægindum, gefið með
merkingum á línulegan kvarða, voru á bilinu 0,1 til
7,9, en meðaltal var 2,2 og miðgildi 1,3.
Umræða
Þrátt fyrir stöðuga þróun í gerð skuggaefna þá er
heildartíðni hjáverkana enn há við mænumyndatöku
(8). Hins vegar eru þær hjáverkanir sem rekja má
beint til þeirra skuggaefna sem notuð eru í dag
yfirleitt ekki alvarlegar þó slíkt sé vissulega til (8).
Fleiri þættir en skuggaefni hafa áhrif. Þekkt er að
hvers konar mænugangaástunga, til dæmis til sýna-
töku eða deyfingar, getur valdið margvíslegum hjá-
verkunum (15,16). í rannsókn á inniliggjandi
sjúklingum frá 1981 er greint frá því að allt að 64%
sjúklinga hafi fengið höfuðverk og 33% ógleði eftir
mænumyndatöku (17). í annarri svipaðri rannsókn er
greint frá 75% tíðni höfuðverkja (4). Þetta er nokkuð
Tafla 1. Hlutfall þeirra sjúklinga sem mænumyndatöku af lendhrygg. höfðu kvartanir, fyrir og/eða eftir
Heildarfjöldi Strax að Aó liönum Vióvarandi
Fyrir sjúklinga sem lokinni tveimur í tvo
rannsókn höföu kvartanir rannsókn sólarhringum sólarhringa
Höfuöverkur 0 44% 21% 33% 19%
Ógleöi 0 23% 9% 10% 1%
Verkur á stungustað 0 44% 23% 36% 26%
Tafla IIA. Hlutfall þeirra sjúklinga sem höfðu kvartanir, fyrir og/eða eftir mænumyndatöku af lendhrygg. Skyggðir reitir tákna að ekki var spurt um þau atriði.
Fyrir Strax að Að liðnum tveimur Vióvarandi í tvo
rannsókn lokinni rannsókn sólarhringum sólarhringa
Bakverkur 93% 54% 75% 58%
Verkur í læri/lærum 86% 71%
Verkur I kálfa/kálfum 77% 66%
Tafla IIB. Hlutfall þeirra sjúklinga sem höfðu
kvartanir, strax að lokinni mænumyndatöku af lend-
hrygg._________________________________________
Óbreytt líöan Verri líöan
Bakverkur 32% 22%
Verkur í læri/lærum 46% 24%
Verkur í kálfa/kálfum 45% 21%
Tafla III. Mat sjúklinga á heildaróþægindum eftir
mænumyndatöku af lendhrygg.
Óþægindalaus 16%
Lítil óþægindi 67%
Mikil óþægindi 17%
hærri tíðni en fram kemur í okkar niðurstöðum. Það
gæti skipt máli að eldri gerðir vatnsleysanlegra
skuggaefna voru notaðar í þessum rannsóknum. í
samanburðarrannsókn frá 1989 kom fram allt að 50%
tíðni höfuðverkja og um 20% tíðni ógleði. Enginn
munur var á sjúklingum innan spítala og utan í þessari
rannsókn (12). í nýbirtri alþjóðlegri samanburðar-
rannsókn er greint frá rúmlega 35% tíðni höfuðverkja
(8). Rannsóknin var gerð bæði á sjúklingum innan
spítala og utan. í yfirlitsgrein frá 1985 (18) á inni-
liggjandi sjúklingum er greint frá 19% tíðni höfuð-
verkjar. Þetta er lægri tíðni en fram kemur í niður-
stöðum okkar. í þremur síðasttöldu rannsóknunum
voru notuð sams konar skuggaefni og svipaðri tækni
beitt eins og gert var á myndgreiningardeild Sjúkra-
húss Reykjavíkur, hins vegar var nokkur breytileiki á
eftirmeðferð. Ekki kom fram hvort keila var skoðuð
sérstaklega en það var alla jafna gert á myndgrein-
ingardeild Sjúkrahúss Reykjavíkur. Þetta táknar að
lækka þarf höfuðgafl til að koma skuggaefni á réttan
stað sem eykur nokkuð hættu á höfuðverk (17,19).
Þess var heldur ekki getið hvort tölvusneiðmynd
fylgdi á eftir en slík rannsókn var framkvæmd á öllum
sjúklingunum sem þátt tóku í þessari rannsókn, og
eykur það enn á þessa áhættu (9). Há tíðni höfuð-
verkjar er því enn fylgifiskur þessarar rannsóknar-
Læknablaðið 2001/87 295