Læknablaðið - 15.04.2001, Síða 19

FRÆÐIGREINAR / AFALLASTREITA
er verulegt í meðferð áfallastreitu, en þetta með-
ferðarform hefur viðamikið notagildi í meðferð
vægari kvíðaraskana (36) og ætti því í grunnatriðum
að vera á þekkingarsviði heimilislækna.
I þessari grein hefur lítið verið fjallað um lyf og
kann það að vekja upp spumingar lesenda. Margt
hefur verið ritað um einkennamiðaða lyfjameðferð
hjá sjúklingum með áfallastreitu. Par hefur einkum
verið miðað við þarfir þeirra sjúklinga, sem þrátt fyrir
öll venjuleg bjargráð, hafa ekki náð bata og þurft á
meðferð geðlækna að halda.
Enn eru margvíslegar efasemdir um gildi grein-
ingarinnar áfallastreita og eins víst að skilmerki eigi
eftir að breytast. Mörgum spurningum er enn ósvar-
að, þar má meðal annars nefna:
Er einhver einkennaheild sem með vissu er hægt
að tengja áföllum?
Er nokkur sá sem ekki á í lífi sínu geymslusjóð
erfiðrar lífsreynslu, sem alltaf má tengja geðrösk-
unum af ýmsu tagi síðar, með réttu eða röngu?
Er ekki hugsanlegt í sumum tilvikum að erfðir
persónuleikaþættir fólks eigi ekki síður þátt í að það
lendir í alls kyns áföllum heldur en að áföllin sem slík
móti persónuleikann?
Er ekki hugsanlegt einnig að aðrar geðraskanir
geri menn sérlega næma fyrir hörmulegri reynslu og
um leið óheyrilega næma fyrir versnandi geðheilsu í
kjölfar áfalla?
Af þessum spurningum má ráða að enn er mikið
efni til rannsókna á þessu litrófi mannlegra þjáninga.
Þakkir
Sérstakar þakkir til dr. Lars Weisæths prófessors við
Katastrofecentret við háskólasjúkrahúsið í Osló fyrir
lestur greinarinnar og góðar ábendingar, einkum er
varðar sögu greiningarinnar, meðferð og val
heimilda. Þá viljum við ekki síður þakka dr. Tómasi
Helgasyni, fyrrum prófessor geðdeildar Landspítal-
ans, fyrir þá alúð, sem hann hefur lagt í yfirlestur
greinarinnar. Ábendingar hans um efni og stílbrögð
hafa reynst okkur afar gagnlegar.
Heimildir
1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 3rd ed.
Washington DC: American Psychiatric Association; 1980.
2. Líndal E, Stefánsson JG. A national study of longtime effects
of accidents at sea on health and social well-being of seamen.
Section Symposium from Epidemiologi to Clinical Practice
[abstract]. Turku: University of Turku; 1999:106.
3. Ásmundsson G, Oddsson Á. Áfallaröskun eftir snjóflóðin á
Vestfjörðum. Sálfræðiritið 2000; 6: 9-26.
4. Solomon SD, Davidson RT. Trauma: Prevalence, Impairment,
Service Use, and Cost. J Clin Psychiatry 1997; 58/Suppl 9:3-11.
5. Erichsen JE. On concussion of the spine, nervous shock and
other obscure injuries to the nervous system in their clinical
and medicolegal aspects. New York: William Wood; 1866.
Cited in: van der Kolk BA, et al (6).
6. van der Kolk BA, Mc Farlane AC, van der Hart O. History of
Trauma in Psychiatry. In: van der Kolk, McFarlane AC,
Weisæth L, eds. Traumatic Stress. New York, London: The
Guilford Press; 1996:48-59.
7. Da Costa JM. On Irritable heart. Am J Med Sci 1871 (Jan): 2-
52.
8. Stierlin E. Nervöse und psychische Störungen nach
Katastrophen. Dtsch Med Wochenschr 1911; 37:2028-35. Cited
in: van der Kolk BA, et al (6).
9. Myers CS. A contribution to the study of shell shock. Lancet
1915: 316-20. Cited in: van der Kolk BA, et al (6).
10. Russel CK. War Neuroses, some views on diagnosis and
treatment. Arch Neurol Psychiatry 1919: 25-38.
11. Kardiner A. The traumatic neuroses of war. New York:
Hoeber; 1941. Cited in: van der Kolk BA, et al (6).
12. Helweg L, Hoffmeyer H, Kieler J, Thaysen EH, Thaysen JH,
Thygesen P, et al. Famine disease in German Concentration
Camps Complications and Sequels. Acta Psyhciatr Neurol
Scand 1952; 69/SuppI 83:235-50.
13. Malt UF, Weisæth L. Disaster psychiatry and traumatic stress
studies in Norway. Acta Psychiatr Scand 1989; 355/Suppl 80: 7-
12.
14. Eitinger L. Pathology of the Concentration Camp Syndrome.
Arch Gen Psychiatry 1961; 5: 79-87.
15. Eitinger L. The Symptomatology of Mental Disease among
Refugees in Norway. J Mental Sci 1960; 106: 947-66.
16. Weisæth L. A study of behavioral responses to an industrial
disaster. Acta Psychiatr Scand 1989; 355/Suppl 80:13-24.
17. Foa EB, Davidson JRT, Frances A. Treatment of Posttraumatic
Stress Disorder. Guidelines. J Clin Psychiatry 1999; 60/Suppl
16:6-11.
18. Weisaeth L. PTSD: The stressor response relationship:
Bailliére s Clin Psychiatry 1996; 2:191-217.
19 The ICD-10 Classification of Mental and Behavioral
Disorders. Geneva: World Health Organization; 1992:145-153.
20. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 4th ed.
Washington DC: American Psychiatric Association; 1994: 424-
32.
21. McFarlane AC, Yehuda R. Resilience, Vulnerability, and the
Course of Posttraumatic Reactions. In: van der Kolk BA,
McFarlane AC, Weisæth L, eds. Traumatic Stress. New York,
London: The Guilford Press; 1996:169-72.
22. van der Kolk BA. The Complexity of Adaptation to Trauma.
In: van der Kolk BA, McFarlane AC, Weisæth L, eds. Traumatic
Stress. New York, London: The Guilford Press; 1996:199-205.
23. Weisæth L. The stressors and the post-traumatic stress
syndrome after an industrial disaster. Ácta Psychiatr Scand
1989; 355/ Suppl 80; 25-37.
24. Ersland S, Weisæth L, Sund A. The stress upon rescuers
involved in an oil rig disaster. "Alexander L. Kielland" 1980.
Acta Psychiatr Scand 1980; 355/Suppl 80: 38-49.
25. Weisaeth L. PTSD; vulnerability and protective factors.
Bailliére's Clin Psychiatry 1996; 2: 217-28.
26. McFarlane A. The longitudinal course of trauma. Bailliére s
Clin Psychiatrj/1996; 2:353-67.
27. Tómasson K. Afallastreita. Geðvernd 1992; 23:15-9.
28. Bisson JI, Jenkins PL, Alexander J, Bannister C. Randomized
controlled trial of psychological debriefing for victims of acute
burn trauma. Br J Psychiatry 1997; 171: 78-81.
29. Hobbs M, Mayou R, Harrison B, Worlock P. A randomized
controlled trial of psychological debriefing for victims of road
traffic accidents. Br Med J 1966; 313: 1438-9.
30. Solomon SD. Intervention for acute trauma response. Curr Op
Psychiatry 1999; 12:175-80.
31. Bryant RA, Harvey AG, Dang ST, Sackville T, Basten C.
Treatment of Acute Stress Disorder: A Comparison of
Cognitive-Behavioral Therapy and Supportive Counseling. J
Consult Clin Psychol 1998; 66: 862-6.
32. van der Kolk BA, Mc Farlane AC, van der Hart O. A General
Approach to Treatment of Posttraumatic Stress Disorder. In:
van der Kolk BA, McFarlane AC, Weisæth L, eds. Traumatic
Stress. New York London: The Guilford Press; 1996:417-34.
33. Roth S, DcRosa RR, Turner K. Cognitive-behavioral
interventions for PTSD. Bailliére's Clin Psychiatry. 1996; 2:
281-96.
34. Gabbard GO. Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice:
Am Psych Press 1994; 37: 273-8.
35. Wessely S, Rose S, Bisson J. Brief psychological interventions
("debriefing") for trauma-related symptoms and the
prevention of post traumatic stress disorder. Cochrane
Database Syst Rev 2000; (2): CD000560.
36. Andrews G, Crino R, Hunt, Lampe L, Page A. The treatment
of anxiety disorders. New York: Cambridge University Press;
1994.
Læknablaðið 2001/87 291